Ons land heeft er een nieuwe treinverbinding bij: eerste nachttrein uit Berlijn aangekomen in Brussel-Zuid
De eerste nachttrein uit de Duitse hoofdstad Berlijn is aangekomen in Brussel-Zuid. Die trein van de Nederlands-Belgische spoorwegmaatschappij European Sleeper gaat voortaan drie keer per week rijden. Het is de tweede nachttreinverbinding vanuit ons land, na die van de Oostenrijkse spoorwegmaatschappij ÖBB van en naar Wenen, die sinds 2020 ook drie keer per week rijdt. Het opstarten van nieuwe nachttreinverbindingen verloopt duidelijk minder vlot dan je zou verwachten.
De nieuwe nachttrein rijdt onder meer via Antwerpen, Rotterdam en Amsterdam naar Berlijn. Wie goedkoop wil reizen, betaalt minimum 59 euro voor een zitplaats, voor minimum 109 euro krijg je een ligplaats in een coupé voor 4 of 6 personen en voor een slaapcoupé voor maximaal 3 personen betaal je minimum 139 euro. De slaapcoupés zijn duidelijk populair, want voor de eerste maanden is alles al volgeboekt.
Vanaf volgend jaar wordt de verbinding van Berlijn doorgetrokken naar Dresden en de Tsjechische hoofdstad Praag.
Omdat er de laatste 20 à 30 jaar niet in rollend materieel is geïnvesteerd, zijn de meeste wagons verouderd en nu al in dienst
Voor de treindienst heeft European Sleeper treinwagons moeten huren. "De opstart van deze nieuwe treindienst is een eerste belangrijke stap in het uitbouwen van een uitgebreider netwerk van nachttreinen in België en Nederland", lezen we in de persmededeling. De spoorwegmaatschappij wil naar eigen zeggen investeren in eigen treinwagons met meer comfort.
Het gebrek aan aangepaste wagons is een van de oorzaken waarom het opstarten van nieuwe nachttreinverbindingen zo traag gaat. "Omdat er de laatste 20 à 30 jaar niet in rollend materieel is geïnvesteerd, zijn de meeste wagons verouderd en nu al in dienst", legt Alexander Gomme van Back on Track uit, een Europees netwerk dat ijvert voor meer internationale treinen en nachttreinen. "Als er een nieuwe nachttreinverbinding wordt ingelegd, gaat dat dus ten koste van een andere verbinding."
We willen van Brussel dé hub voor nachttreinen maken
Minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) stelt de nachttrein graag voor als valabel alternatief voor het vliegtuig en kondigde in 2021 aan 2 miljoen per jaar uit te trekken voor subsidies aan treinaanbieders die internationale nachttreinen willen inleggen.
De Kamer heeft het wetsontwerp van Gilkinet over die steun gisteren goedgekeurd. "België zal het eerste Europese land zijn dat financiële steun verleent aan de nachttreinuitbaters", zegt de minister. "We willen van Brussel dé hub voor nachttreinen maken. Het aanbod moet ook nog toegankelijker worden zodat het ook voor gezinnen aantrekkelijker is."
Nachttreinen klinken sexy, maar ze organiseren en rendabel krijgen is heel moeilijk
In de praktijk is de nieuwe verbinding van en naar Berlijn de tweede verbinding vanuit Brussel, na de Nightjet-verbinding van en naar Wenen van de Oostenrijkse spoorwegen, die in januari 2020 is opgestart. Niet bepaald een rijk aanbod ter vervanging van het vliegtuig, dus.
"Nachttreinen klinken sexy, maar ze organiseren en rendabel krijgen is heel moeilijk", zegt Stefan Stynen van reizigersvereniging TreinTramBus. "Het aantal reizigers per trein is beperkt - een 150-tal - en je hebt ook veel meer personeel nodig dan voor een gewone trein overdag."
Nachttreinen zijn meestal niet winstgevend, wat veel spoorwegmaatschappijen tegenhoudt. "Aankondigingen voor nieuwe verbindingen, bijvoorbeeld naar Zuid-Frankrijk of Barcelona, zijn vaak proefballonnetjes of loze beloftes die niet worden waargemaakt", zegt Alexander Gomme.
Het enige doel van internationale treinen is winst maken, en voor nachttreinen werkt dat model niet
Ondanks het beperkte aanbod is er wel degelijk vraag naar nachttreinen. "Het publiek is zeer gemengd: van studenten of gastarbeiders die goedkoop willen reizen tot de hogere middenklasse, die reist in slaaprijtuigen met eigen kamer, badkamer en toilet", weet Alexander Gomme. "De vraag naar nachttreinen is nooit weg geweest, maar het aanbod is gewoon verdwenen."
Volgens Gomme werkt de huidige manier van liberalisering van het spoor gewoon niet. "Het enige doel van internationale treinen is winst maken, en voor nachttreinen werkt dat model niet."
Wat moet er dan wél gebeuren? Gomme wil dat het subsidiëren van vliegen stopt en dat er een kerosinetaks wordt ingevoerd. Daarnaast moet Europa een soort beheersovereenkomst met spoorwegmaatschappijen afsluiten waarin afspraken over een minimumaanbod worden vastgelegd. "Als het aanbod groter wordt, zal de vraag ook groter worden en is de kans groter dat nachttreinen ook winstgevend worden."
Andere pijnpunten zijn de ticketverkoop, die op Europees vlak eenvoudiger moet worden, en informatie voor de reiziger, die veel toegankelijker moet worden. Minister Gilkinet wil dit naar eigen zeggen aankaarten tijdens het Belgische voorzitterschap van de EU, volgend jaar.
