Groen-kopstukken verlaten nationale politiek: wat is er aan de hand en wat betekent dat voor de verkiezingen? 

Sinds midden april gingen al vier partijgenoten Calvo en Moerenhout voor. Björn Rzoska en Elisabeth Meuleman, twee van de meest ervaren en zichtbare Vlaams Parlementsleden voor Groen in de oppositie, stellen zich niet meer verkiesbaar. Ook Kamerlid Barbara Creemers en Juan Benjumea, die in het Brussels Parlement zetelt en kandidaat-covoorzitter was vorig jaar, bedankten voor een plaats op een lijst in 2024.

“Dit begint toch te lijken op een leegloop op nationaal niveau. De mensen verlaten de partij niet en blijven zich politiek engageren, maar op andere niveaus. Ze denken daar meer het verschil te kunnen maken. Maar dat is toch geen goed nieuws voor Groen”, zegt politicoloog Dave Sinardet. 

Covoorzitter Jeremie Vaneeckhout ontkent dat er sprake is van een leegloop: “Het is logisch dat mensen met een lange staat van dienst de denkoefening maken van hoe ze naar de komende jaren kijken.” Hij ziet dat niet alleen bij Groen en verwijst naar de aankondigingen van Valerie Van Peel (N-VA) en Bart Tommelein (Open VLD): “Ook politici in andere partijen maken die denkoefening en beslissen om het nationale niveau te verlaten.”  

Het nationale afscheid van Calvo en co komt er goed een jaar voor de federale en regionale verkiezingen. Als we de peilingen mogen geloven, beloven die weinig goeds voor Groen. Volgens “De Stemming” zou de partij nog 7,9 procent van de kiezers kunnen overtuigen. Dat verlies van meer dan 2 procent in vergelijking met de verkiezingen in 2019 maakt hen de kleinste Vlaamse partij.

Groen zal dus mogelijk zetels moeten inleveren. Van de huidige 14 groenen in het Vlaams Parlement zouden er nog 9 overblijven op basis van de peiling. De plaatsen worden dus duurder. Het aantal mensen dat zich verkiesbaar stelt en daardoor zo goed als zeker is van een plekje in het parlement, neemt af. 

De lokale verkiezingen volgen een paar maanden later, in oktober 2024. Ook dat speelt mee. Bij Groen geldt een zogenoemd cumulverbod. Partijleden mogen niet zetelen in het parlement en tegelijk ook op lokaal niveau schepen of burgemeester zijn. 

Het verbod dwingt parlementsleden om een uitgesproken keuze te maken. Calvo, Rzoska en Meuleman gaven bij hun afscheid aan volop voor die lokale politiek te gaan. Vooruit had ook zo’n strikt cumulverbod, maar versoepelde zijn eigen regels onlangs omdat ze concludeerden dat het verbod hen in 2019 mogelijk stemmen heeft gekost.

“Ik geef de fakkel door aan nieuw talent”, verklaarde An Moerenhout vanochtend haar beslissing om met politiek stoppen. “Het is een positieve zaak als er nieuwe stemmen in het parlement komen.” Ook daarover heeft Groen zichzelf regels opgelegd die het kopstukken moeilijker maakt om lang parlementslid te blijven. 

In principe mag een Groen-parlementslid maar twee termijnen in een parlement zitten. Ze kunnen daarop wel een uitzondering vragen en krijgen als twee derde van de leden zijn fiat geeft. Calvo maakte daar bijvoorbeeld gebruik van, hij heeft er drie legislaturen op zitten.

De vernieuwingsdrang komt vooral van de nieuwe generatie groenen. Het voorzittersduo maakt er een speerpunt van. “Wij gaan als partij resoluut voor een mix van vernieuwing en ervaring. Nadia en ik zijn de partij aan het klaarzetten voor de komende tien jaar en dit is deel van die puzzel”, zegt Vaneeckhout, die het nationale vertrek van enkele kopstukken niet echt lijkt te betreuren. 

Bij jongerenpartij Jong Groen lijkt de drang nog groter. Ze riep na de tegenvallende peiling op tot een nieuwe wind in de parlementen: “Een deel van de groep witte mensen, vaak ook te oud, die daar nu zit maakt foute inschattingen." Na kritiek van de moederpartij boden de jongeren hun excuses aan. Via Twitter liet die vandaag weten de keuze van Moerenhout en Calvo toe te juichen: “De rotatie respecteren is een moedige, maar juiste beslissing.” 

Snijdt Groen niet in zijn eigen vel door zo de nadruk te leggen op vernieuwing? “Je hebt grote namen nodig die de kiezer naar je partij trekken. Die grote namen lijken allemaal te zeggen dat ze er niet meer echt in geloven. Dat is een heel lastig signaal om een verkiezingscampagne mee te beginnen”, zegt politicoloog Dave Sinardet. 

Het zijn moeilijke weken voor Groen. Vicepremier Petra De Sutter moest zich sterk verweren toen er vragen werden gesteld over de rol van haar kabinet in het Bpost-schandaal. Sinds gisteren heeft de partij een open conflict met premier Alexander De Croo (Open VLD) over het Belgisch standpunt over de Europese natuurherstelwet. 

“Er is sprake van een malaise bij Groen. Een slechte peiling zorgt altijd voor zenuwachtigheid. De laatste weken zitten ze in een lastig parket. Daarnaast kunnen ze al langer niet echt hun stempel drukken op de federale regering. Het dossier rond de kernuitstap sleept al lang aan en een ook van de politieke vernieuwing waar Groen zo op hamert, komt weinig in huis.”

“Niet alleen kiezers haken af, maar ook politici”, besluit Sinardet. Hij verwijst net als Vaneeckhout naar het feit dat ook bij andere partijen politici zich niet meer verkiesbaar stellen volgend jaar. “Er is een breder probleem. Bij parlementsleden bestaat er al langer een frustratie over hun onmacht. De regeringen domineren heel sterk de werking van het parlement, waardoor je niet veel kan betekenen. Ik denk dat parlementsleden zich daar steeds ongemakkelijker bij voelen.”