De vijf boeken van de week: Ilja Leonard Pfeijffer brengt eerste historische roman uit en Saskia de Coster schrijft over wat bedrog doet met een gezin

De Nederlandse auteur en classicus Ilja Leonard Pfeijffer heeft voor het eerst een historische roman geschreven: “Alkibiades” (Uitgeverij De Arbeiderspers). Het boek draait rond Alkibiades, een belangrijk figuur in Athene aan het einde van de vijfde eeuw voor Christus. In die periode raakte de Atheense democratie in verval, en volgens Pfeijffer zijn de symptomen daarvoor voor ons vandaag “angstaanjagend herkenbaar”.

Alkibiades was de mooiste man van heel Athene. Hij werd door iedereen begeerd en liefgehad, maar het was Socrates met wie hij een innige band had. Socrates stond bekend als een bijzonder lelijke man: Alkibiades zelf vergeleek hem met een sater. “Een heel paradoxaal stel,” aldus Pfeijffer in "De afspraak" op Canvas.

Alkibiades was niet alleen mooi, hij was ook grenzeloos ambitieus. Hij probeerde de macht te grijpen toen de grote Atheense heerser Perikles stierf. Op dat moment veranderde het politieke klimaat en werd het populistischer. “Een van de dingen die mij het meest schrik aanjaagt vanwege de parallel met het heden, is de grote angst voor de publieke opinie,” stelt Pfeijffer.

“De publieke opinie regeert. Ook vandaag is er geen enkele politicus die verder durft te kijken dan de volgende opiniepeilingen. Nochtans is die publieke opinie enorm veranderlijk. Je moet met een langetermijnvisie draagvlak proberen te krijgen.”

In het boek probeert Alkibiades het volk van Athene nog een laatste keer te overhalen om hem te vertrouwen. “Hij was een buitengewoon begaafd redenaar,” zegt Pfeijffer. “Dat vermogen werd steeds belangrijker, en stilaan deden argumenten er bijna niet meer toe. Het is niet duidelijk of Alkibiades’ ambitie vooral zijn eigen positie geldt, of de toekomst van Athene.”

Saskia de Coster sloot zich de hele maand februari op in het KMSKA om er haar nieuwste roman af te werken. “Net echt” (Uitgeverij Das Mag) is nu uit: een familieroman over bedrog, een onderzoek naar wat eraan voorafgaat en naar wat de gevolgen kunnen zijn. Het is ook een spiegelroman voor de Coster: “Ik ben helemaal geïmpliceerd in het verhaal, in alle personages.”

Het verhaal gaat over een middenklassengezin in Borgerhout, een gegentrificeerde wijk in Antwerpen. “Een koppel heeft alles om een goede relatie te hebben,” vertelt De Coster in "Culture club" op Radio 1. “Waar kan zoiets dan toch fout lopen? Dat is waarnaar ik op zoek wilde gaan.”

“Vaak loopt het mis als er dingen verschuiven,” vertelt ze. “In het boek geraakt Max, de vader van het gezin, uitgekeken op zijn job als architect en kiest hij ervoor om huisman te worden. Manon, de moeder, kan dan voor haar carrière gaan. Ondertussen is er ook een puberende dochter en een poedel. Wat een perfecte relatie lijkt te zijn, gaat kapot aan bedrog en affaires.”

De Coster heeft een vergelijkbare situatie zelf meegemaakt, zegt ze. “Je denkt niet dat je tot overspel in staat bent, totdat het gebeurt. Ik wilde dat ook weergeven in taal. Op het moment dat het bedrog uitkomt, is je taal heel verbrokkeld en verbrijzeld. Dat staat tegenover de volzinnen en de poëzie van het begin, waarbij je die geweldige verliefdheid probeert te bestendigen.”

De hoofdstukken in het boek worden onderbroken door zwarte pagina’s met witte letters. Daarin is de schrijver zelf aan het woord. “Het zijn fragmentarische bespiegelingen op hoe ik geworden ben wie ik ben,” zegt De Coster. “Ik wil puren naar een bepaalde bron. Wat ik geleerd heb uit het schrijven van dit boek, is dat liefde vooral een aandoenlijke poging is om dichter bij jezelf te komen.”

Auteur Nele Reymen heeft het boek “FAQ het moederschap” (Uitgeverij Vrijdag) geschreven om moeders die het soms moeilijk hebben, bij te staan. “Ik schrijf sinds ik zelf moeder ben alle vragen die ik heb op, ook de vragen waarvan ik het gevoel heb dat ik ze niet zou mogen stellen.”

“Is Google de G-spot van elke moeder?” vraagt Reymen in een gesprek op Radio2. “Vanaf dat een vrouw zwanger is, gaat ze voortdurend alles opzoeken op Google. Daar lach ik mee in het boek, maar het gaat ook over mentale gezondheid of over de worsteling met je identiteit als moeder.”

“Als je vraagt aan een moeder hoe ze zo'n goede mama kan zijn, is het antwoord vaak ‘Ik doe maar wat’, maar niemand doet maar wat,” stelt Reymen. “Je doet altijd wat jij denkt dat het beste is, en dat is niet zomaar wat.”

“Een vraag die ik me bijvoorbeeld stel in het boek, is of het goed is om samen met je baby te slapen,” zegt ze. “Het belangrijkste is gewoon dat je slaapt als ouder. Het gaat over wat er werkt voor jou.”

Reymen heeft zelf drie maanden te maken gehad met een postnatale depressie. Dat is een depressie die je overvalt na de zwangerschap. “Ik ben eventjes out geweest. Ik heb nadien over die depressie gepraat op Instagram. Daar kwam heel veel reactie op: heel veel moeders herkenden zich in mijn situatie.”

Er heerst nog een groot taboe om erover te praten. “Moeders krijgen het gevoel dat ze falen, terwijl anderen het wel aankunnen. Veel strijd wordt gestreden achter gesloten deuren. In mijn boek wil ik alles bespreekbaar maken,” aldus Reymen.

In Venetië stijgt de waterspiegel, terwijl in Pakistan de 4.500 jaar oude ruïnes van Mohenjo Daro overstromen. In West-Europa dreigen grafkelders, kastelen en kathedralen door de stijging van de zeespiegel in gevaar te komen. Welke impact heeft de klimaatverandering op ons erfgoed? En hoe kunnen we ons daar op voorbereiden? De Nederlandse kunsthistoricus Thijs Weststeijn zoekt het uit in zijn boek “De toekomst van het verleden” (Uitgeverij Prometheus). 

Wist je dat Amsterdam is gebouwd op een woud van houten palen? De stad ligt op veengrond en daaronder staan palen die twintig meter diep reiken, tot aan de zand-of kleigronden onder het veen. “Die constructie werd aangelegd in de 17e eeuw en is waterdicht, tenzij er lucht bij het water komt,” vertelt Weststeijn in "Pompidou" op Klara.

“Dat is vandaag helaas het geval, doordat de zomers steeds droger worden. De palen rotten en moeten vervangen worden door betonnen varianten”. Veel bruggen en kades worden nu al met allerlei tijdelijke hulpconstructies gestut in afwachting van de grootschalige vervangoperatie. 

Ook musea moeten uitkijken. Het depot van het Louvre bijvoorbeeld moest al verhuizen omdat het te dicht bij de Seine ligt. “In 2018 kwam de rivier gevaarlijk dicht in de buurt van het museum,” vertelt Weststeijn. “Honderdduizenden voorwerpen, in totaal niet minder dan een derde van het depot, zijn verplaatst naar een locatie op hoger gelegen gebied in Noord-Frankrijk.”

“Erfgoed maakt heel concreet wat ik aan die klimaatcrisis nooit goed kon behappen,” licht Weststeijn toe. “Dat is zo’n groot probleem dat je het alleen internationaal kunt oplossen. Het gaat over geologische processen en het uitsterven van diersoorten op plekken waar ik niet kom. Maar bedreigd erfgoed, waar je je zelf mee verbonden voelt, maakt het probleem heel concreet en makkelijker om over na te denken.”

Michael De Cock is zes jaar directeur van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) in Brussel. Zijn boek “Alleen verbeelding kan ons redden” (Uitgeverij Lannoo) is een ode aan de kunst en de verbeelding. “Als stadstheater proberen wij te verbinden, empathisch te zijn, poëzie in leven te laten en openingen te zien.”

Een deel van het boek gaat over niemand minder dan Paris Hilton. “Vorig jaar ben ik tien dagen op Tomorrowland geweest en daar ging een nieuwe wereld voor mij open. Ik heb er Paris Hilton ontmoet, en nadien ben ik met haar in een golfkarretje naar de KVS gereden. Ze kreeg daar een rondleiding. Die anekdote gebruik ik om te vertellen over theater, de voorbije generatie van de tachtigers en het belang van cultuur voor jonge mensen.”

De Cock benadrukt dat cultuur ons meer dingen kan bijbrengen dan het strikt nuttige dat kan. “Laatst bezocht ik het museum van Joan Miró in Barcelona met mijn zoon. Op sommige schilderijen zie je gewoon een lijn. Mijn 13-jarige zoon zei: dat kan ik ook. Een Miró-specialist antwoordde daarop: Miró schildert niet als een kind, maar hij is een kind wanneer hij schildert. Die vrijheid die Miró had, missen wij vandaag.”

De Cocks boek verschijnt een jaar voor de verkiezingen. “Tijdens de coronaperiode werden cultuurhuizen door de politiek nog bestempeld als ‘niet-essentieel’,” herinnert hij zich. “Ik wil weten hoe de politieke partijen naar cultuur kijken. What’s it gonna be? Ik vind niet dat wij als middenveld politici moeten laten beslissen wat de agenda zal zijn. Laat ons met z’n allen debatteren. Dat doen we onder meer op de boekvoorstelling in de KVS. We willen dat vaker doen omdat ik denk dat dat deel van onze rol is.”