Dertig jaar boerenstiel op de kaart dankzij ‘Boeren op de buis’

Achter de schermen werken VRT en Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) aan het project ‘Boeren op de buis’, met als doel om dit iconische programma opnieuw bij de kijker te brengen.

Tussen 1959 en 1988 was Voor Boer en Tuinder een gevestigde waarde in heel wat Vlaamse huiskamers op zondag. Dertig jaar en maar liefst 470 afleveringen lang bood het programma een inkijk in het reilen en zeilen van de landbouwsector. Vandaag toont dit bijzondere archiefmateriaal hoe het leven in de landbouwsector er vroeger uitzag en hoe groot het verschil is met de boerenstiel vandaag .

Het tv-programma ontstond als een samenwerking tussen BRT en Boerenbond. Naast “levenskunst” wilden ze boeren ook nieuwe, technische inzichten meegeven. Ook het ministerie van Landbouw was via een stuurgroep betrokken. Regisseur Hein Nackaerts werd door Boerenbond vrijgesteld en vormde een gouden duo met landbouwingenieur Arthur Tollenaere, die bij het ministerie van Landbouw werkte.

Yves Segers, coördinator CAG en professor rurale geschiedenis (KU Leuven): “Op het moment dat Voor Boer en Tuinder voor het eerst op televisie kwam, had de gemiddelde Belgische boer enkele koeien en een klein lapje grond om voor zichzelf te produceren. In die zin was het programma een belangrijk medium om de boeren te overtuigen te investeren en mee op de kar van de modernisering te springen.”

Het bleef echter niet bij droge, technische voorlichting. Zo werden er regelmatig prijskampen en zelfs een heuse modeshow georganiseerd in de studio. Niettemin bleven serieuze onderwerpen zoals de bietenteelt, werken met de tractor of het melken van koeien een rode draad in het programma. Doorheen de jaren verschoof de focus meer en meer naar het dagelijkse leven van de boeren en het leven op het platteland. Zo won het programma ook bij niet-landbouwers aan populariteit.  

In heel Vlaanderen verschenen boeren en boerinnen voor de microfoon van Voor Boer en Tuinder om hun ervaringen, verhalen en meningen te uiten over alle mogelijke onderwerpen. Dat leverde veel memorabele passages op, maar voor heel wat boeren en boerinnen was het ook een belangrijke spreekbuis om gehoord te worden op televisie.

Dat alles maakt dat Voor Boer en Tuinder een schat aan informatie biedt over het agrarische leven van toen. Daarom zet VRT zich samen met CAG in om deze historische tijdsdocumenten goed te bewaren voor de toekomst.

Kathleen Bertrem, VRT-archief:  “De expertise van CAG over het agrarische verleden geeft ons een nieuwe kijk op de rijkdom van het beeldarchief van Voor Boer en Tuinder. Om de goede bewaring van het beeldmateriaal te verzekeren, is het belangrijk om de afleveringen op pelliculefilm om te zetten naar een digitaal formaat. In functie van het project digitaliseerde VRT-archief al meer dan honderd afleveringen. Het is de ambitie om er voor te zorgen dat op termijn alle 470 afleveringen gedigitaliseerd zijn.”

Naast digitaliseren is het ook belangrijk dat de afleveringen een gedetailleerde beschrijving krijgen. Voor het toevoegen van informatie toegespitst op rurale termen rekent VRT-archief op de expertise van CAG.

Het project ‘Boeren op de buis’ wil het erfgoed van dit programma bewaren en in de kijker plaatsen. Wie denkt dat het enkel over de beelden zelf gaat, heeft het mis. Er zijn heel wat documenten die inzicht geven in de productie van het programma, denk maar aan foto’s genomen op de set of de papieren archieven.

Lore Van Humbeeck, projectmedewerkster ‘Boeren op de buis’: “De papieren bronnen zijn een meer dan toegevoegde waarde om de 470 afleveringen in 2022-2023 van een gedetailleerde omschrijving te voorzien. Bij KADOC-KU Leuven vinden we bijvoorbeeld heel wat scripts en briefwisseling van Hein Nackaerts over het programma. Dat blijken waardevolle bronnen om het programma beter in zijn historische context te plaatsen. Daarnaast is er ook het fotoarchief van VRT. Honderden foto’s , vaak uit de beginjaren van de reeks, geven een inkijk in hoe het er op de set aan toeging.” 

Niet enkel de materiële archiefsporen blijken waardevol. Het programma zit nog steeds in het collectieve geheugen.

Lore Van Humbeeck, projectmedewerkster: “We interviewen oud-medewerkers over het leven op de set, over hun ervaringen tijdens het filmen en interviewen op het Vlaamse platteland. Die bijkomende informatie is van onschatbare waarde.”

Er staat het komende jaar nog heel wat op de planning, waarbij de projectpartners een belangrijke rol spelen. Om de beleving van het programma te vatten gaan verschillende gespecialiseerde musea aan de slag met oud-landbouwers om hun herinneringen te capteren.

Yves Segers, professor rurale geschiedenis: “De tijd dat erfgoed enkel iets voor experts was, ligt achter ons. Het is belangrijk om de gemeenschap te betrekken. Met dit soort sessies willen we peilen naar de herinneringen aan het programma en de beleving ervan. Tegelijk merken deze mensen met al hun vakkennis zaken op die ons niet meteen opvallen. Zo kunnen we de archiefbeschrijvingen verrijken én onze kennis van het agrarische verleden verbeteren.”

Dankzij al deze inspanningen wordt dit unieke beeldmateriaal verrijkt met heel wat nieuwe inzichten. Een belangrijke stap om het rijke archief van VRT publiek te ontsluiten en het maatschappelijk belang ervan op de kaart te zetten.

‘Boeren op de buis’ is een project van CAG en VRT met financiële ondersteuning van het departement Cultuur, Jeugd en Media in samenwerking met CINEMATEK, KADOC – KU Leuven, Boerenbond en Landelijke Gilden, ’t GROM, Departement Landbouw & Visserij, ILVO, Fruitbelevingscentrum Borgloon, Dru!f, Sierteeltmuseum Lochristi, Collectie Bulskampveld, LIBIS en meemoo.