Dichtsensatie Rupi Kaur komt naar België: het verhaal van korte versjes die de wereld hebben veroverd

Het Amerikaanse tijdschrift The New Republic noemt Rupi Kaur de “schrijver van het decennium”. Niet omdat haar poëzie van hetzelfde niveau is als die van Herman de Coninck, Oscar Wilde of William Shakespeare, wel omdat ze begrijpt hoe ze een hedendaags publiek moet bereiken. Lees: via het scherm van hun telefoon. 

“Kaur was 15 toen de iPhone uitkwam, en de meerderheid van haar lezers heeft nooit een volwassen leven zonder smartphone gekend”, schrijft de recensent. “Poëziekenners vinden haar werk misschien dom, maar veel lezers zullen aan Kaur denken als de eerste poëet van wie ze hielden.”

Kaur heeft meer dan 4,5 miljoen volgers op Instagram. Ze publiceerde tot nu toe drie dichtbundels: "Milk and honey" in 2014, "The sun and her flowers" in 2017 en "Home bodyé" in 2020. Daarvan gingen wereldwijd meer dan 10 miljoen exemplaren over de toonbank in 42 talen. 

Voor haar wereldtour schuimt ze de komende maanden de Verenigde Staten, Canada en Europa af. Instagram bulkt van de foto’s waarop fans hun tattoo tonen met Kaurs woorden of tekeningen.

Vooral de herkenbaarheid in haar verzen spreekt haar fans aan. “Wat is sterker dan het menselijk hart dat steeds weer verbrijzelt en toch blijft leven”, schrijft ze vrij vertaald, of “ik vrees dat mijn beste jaren achter me liggen en dat niets vanaf nu nog beter zal worden”. Haar gedichten zijn toegankelijk en beknopt en schuwen geen enkel onderwerp. Liefde, verlies, vriendschap, misbruik, trauma, genezing, migratie, vrouwelijkheid: het passeert allemaal de revue.

Inspiratie put Kaur uit haar eigen leven. Op haar derde verhuisde ze met haar gezin van Punjab in India naar Canada om het geweld tegen de Sikhs te ontvluchten. Het duurde jaren vooraleer de familie erin slaagde zich te settelen. “Mijn vader verdiende de kost als truckchauffeur, maar dat bracht niet genoeg op. We leefden met z’n zessen in een eenslaapkamerappartement. Van een warme plek vol liefde ging ik naar een koude plaats waar ik niets verstond.”

Ze vond aanvankelijk troost in tekenen. “Op dat moment had ik niet de woorden om te beschrijven wat ik voelde, maar uiteindelijk gaf tekenen niet langer voldoende bevrediging. Ik had meer nodig.” Dus ging het van kleine zinnetjes bij haar schetsen naar lange gedichten naar voordrachten op een vrij podium. “Toen ik voor het eerst voor een microfoon stond, wist ik: dit is het. Vanaf toen was er geen weg meer terug.” 

Voeg daarbovenop een “zeer morele en ethisch correcte” vader die Kaur al op haar zevende meenam naar mensenrechtenprotesten, en je hebt de kern van Kaurs gedichten gevonden. “Ook ik ben daar vandaag van doordrongen. Activisme en kunst zijn voor mij onlosmakelijk met elkaar verbonden.” Om haar roots eer aan te doen, schrijft ze haar gedichten in kleine letters en zonder leestekens, net zoals dat in bepaalde Indiase geschriften gebeurt. “Ik geniet van de eenvoud. Het is symmetrisch en een visuele voorstelling van wat ik meer wil zien in de wereld: gelijkheid.”

Na literaire voordrachten volgden sociale media: eerst Tumblr, daarna Instagram. Haar publiek groeide gestaag, en in 2014 publiceerde Kaur haar eerste dichtbundel "Milk and honey". Op eigen houtje, want geen enkele uitgever toonde interesse. “Met familie en vrienden verkocht ik boeken op kleine evenementen, en we probeerden ze aan lokale boekenwinkels kwijt te raken. Tot vandaag behoren die jaren tot mijn mooiste herinneringen.”

Doorbreken deed ze niet met een gedicht, maar met een foto die flink wat controverse uitlokte. Voor een schoolopdracht postte ze in 2015 een beeld waarop haar menstruatie rode vlekken had gemaakt in haar joggingbroek en haar laken. Instagram haalde de foto offline, maar dat was buiten Kaur gerekend: “Porno is oké, maar de natuurlijke lichamelijkheid van een vrouw is een probleem?” Ze kreeg flink wat bijval, Instagram kwam op zijn beslissing terug en haar carrière was gelanceerd.

Plots had ze aan uitgevers en andere commerciële samenwerkingen keuze te over. Er volgden nog twee extra dichtbundels, verschillende tours waarbij ze opnieuw op haar geliefde podium mocht staan, merchandise van truien over plaktattoo’s tot wanddecoratie en vooral lovende woorden vanuit de hele wereld.

Al kan ook Kaur niet aan commentaar ontsnappen. Critici halen hun neus op voor haar gedichten en vinden haar werk te “makkelijk”, “weinig diepzinnig” of “simpelweg de naam poëzie niet waardig”. 

“Niet eens”, zegt Stefan Goossens, documentalist van het Poëziecentrum in Gent. “Het is maar hoe je naar literatuur kijkt. Kijk je naar de literaire waarde – maar: wie bepaalt welk werk meer literair is dan het andere – of kijk je naar het maatschappelijk gegeven?”

“Kaur heeft heel bewust gekozen om haar poëzie, die maatschappelijk relevante thema’s bevat, te verspreiden via een al even maatschappelijk relevant medium als Instagram. Het is fijn dat mensen die op zoek zijn naar hun verhouding tot de wereld, bij iemand als zij weerklank vinden. Ze is als het ware een literaire influencer, de meest succesvolle zelfs van dit moment. Ik kijk liever naar wat literatuur teweegbrengt, in plaats van naar de enge literaire context.”