Op 5 december 2023 vierden VRT en MediaNet Vlaanderen samen met de Vlaamse mediasector 70 jaar televisie in België. Niet toevallig deden we dat in Flagey, de iconische plek waar in 1953 de allereerste televisie-uitzending plaatsvond. Zeventig jaar televisie is ook zeventig jaar visuele keerpunten en technologische evoluties. Daarom stonden we tijdens het 70 jaar tv-summit een voormiddag stil bij de toekomst van televisie. Hoe zien de uitdagingen voor de televisiemakers van vandaag eruit en welke nieuwe technologieën kunnen hen daarbij helpen? En wat betekent het woord 'televisie' zeventig jaar nadat de eerste beeldbuis massaal in huiskamers werd binnengedragen?
Lees verder voor de inzichten die we hebben meegenomen uit de zes interessante panelgesprekken en de twee inspirerende presentaties. Alleen de muziek, die werd verzorgd door Tsar B, zal u op eigen houtje moeten ontdekken.
Niemand minder dan Tom Lenaerts opende de dag door te reflecteren op zijn carrière binnen het televisielandschap. In 1992 gaf Mark Uytterhoeven hem zijn eerste job: zorgen voor sfeer en gezelligheid. Hij kwam met het idee voor een reeks, pitchte het budget aan BRTN en begon met 20.000 euro per aflevering aan wat later zou bekend staan als het iconische "Schalkse Ruiters". Anno 2023 is het quasi onmogelijk om een programma volledig te laten financieren door één partij, laat staan om aan je boekhouder te verkopen dat "gezelligheid" een artistiek beroep is. Hoewel het nu als productiehuis lastiger is om je financiering rond te krijgen, zorgt deze verschuiving in het landschap ook voor meer plaatsen waar je met je idee terechtkan, om nog maar niet te spreken van de internationale mogelijkheden. Kortom: de wereld wordt groter, maar ook de kansen worden groter.
“Je kan morgen iets verzinnen dat de hele wereld verovert.”
Toch heeft die versplintering ook enkele nadelen: je zit namelijk met meer mensen aan tafel en die moet je ook allemaal tevreden houden. Daarnaast is de overheadkost voor een klein productiehuis veel groter dan dertig jaar geleden en heb je een complexere manier van organisatie binnen het bedrijf nodig. Ook informeren veel kijkers zich vandaag via vele verschillende kanalen, waardoor er minder draagvlak is voor gemeenschappelijke kennis. Dit is niet alleen een filosofisch, maar ook een maatschappelijk probleem. Want is dé rol van televisie niet net om mensen te verbinden? We zoeken allemaal naar iets dat ons bindt, of dat nu het journaal of het dagelijkse drama in onze favoriete soap is. Die universele noodzaak verandert nooit, ook niet wanneer er nieuwe spelers op de markt komen.
Tom eindigde zijn presentatie met een boodschap van hoop: er is de laatste dertig jaar veel veranderd, maar er zijn vooral mogelijkheden voor makers bijgekomen. De kans om wereldberoemd te worden, was nog nooit zo groot. Onze kracht als Vlaanderen zit in de ideeën van onze makers. Om ervoor te zorgen dat die niet worden opgeslokt door grote, internationale groepen, moeten zenders investeren in een context waarin makers nieuwe verhalen kunnen creëren. Investeren dus eigenlijk, in sfeer en gezelligheid.
JONGEREN GISTEREN, VANDAAG EN IN DE TOEKOMST
In het eerste panel, onder leiding van Danira Boukhriss Terkessidis, vroegen we een jonge maker en een ervaren onderzoeker naar hun visie op de evolutie van het medialandschap. Kristin Van Damme (PhD), senior mediaonderzoeker bij imec-mict-UGent en docent Communicatiewetenschappen aan de UGent, heeft uitgebreide studies gedaan naar mediagebruik bij zowel jongeren als volwassenen, waaronder onderzoeken zoals Apestaartjaren, Digimeter en de Nieuwsbarometer. Ze is tevens Coördinator van Mediapunt, het kenniscentrum voor media-onderzoek in Vlaanderen. Alexandre Mestag, medeoprichter van het managementbureau Koolisse, lanceerde in 2021 samen met Kijken Mag het mediaplatform Koolisse Media. Hun missie is om media door en voor jongeren te creëren. Samen met hem namen we een aantal stellingen over “de” jongeren onder de loep.
Zo wordt bijvoorbeeld beweerd dat jongeren entertainment belangrijker vinden dan geïnformeerd worden. Alexandre weerlegt dat idee. Volgens hem zijn jongeren juist meer geïnteresseerd in het nieuws, maar het is cruciaal om te weten hoe je hen kunt bereiken. Het sleutelwoord is betrokkenheid. Vaak wordt er wel over jongeren gesproken, maar er wordt te weinig rechtstreeks aan hen gevraagd.
Ook de veronderstelling dat jongeren enkel korte, flitsende content willen zien, wordt door Kristin volmondig ontkracht. Vandaag binged iedereen een goede serie. Als jongeren een verhaal vinden dat hen interesseert, zullen zij dat net zo goed doen. Wat wél werkt, zijn korte teasers op sociale media die nieuwsgierigheid opwekken om de meer 'klassieke' programma's te bekijken. Ook Kristin benadrukt de verbindende rol van televisie: samen kijken blijft een belangrijke sociale activiteit.
Kristin en Alexandre spraken daarna over het belang van het betrekken van jongeren bij de productie van content die op hun leeftijdsgroep gericht is. Alexandre erkent daarin zijn gedeelde rol als maker: hij wil entertainen, maar ook bewust omgaan met het feit dat hij een stem heeft waar jongeren naar luisteren. Ook dat is het gevolg van het feit dat hij zijn jonge publiek en hun bekommernissen serieus neemt. Daarom hecht hij veel belang aan het verantwoordelijk overbrengen van de informatie die hij met zijn kijkers deelt.
Wanneer gevraagd wordt wat Kristin en Alexandre anders zouden doen, onderstreept Kristin de noodzaak dat media voor jongeren ook door jongeren gemaakt moet worden. Ze spoort grote productiehuizen aan om jonge makers te ondersteunen in hun creativiteit. Ook Alexandre gelooft dat er veel te winnen valt door samen te werken met de doelgroep, in plaats van alleen voor hen te produceren. Daarnaast benadrukt hij hoe belangrijk het is om het jonge talent dat je inzet correct te betalen. Kristin sloot het panel af met een oproep aan mediabedrijven om sociale media strategisch te gebruiken, namelijk als opstapje voor het jonge publiek om de weg te vinden naar de juiste content op het juiste platform.
VLAAMS PRODUCEREN IN EEN GLOBALE MARKT
In het tweede panel namen Laurien Poelemans van De Mensen, verantwoordelijk voor internationale financiering, verkoop en coproducties, en Bert Hamelinck, mede-oprichter en Managing Director van Caviar Group en hoofd van Caviar Film & TV, de financiële aspecten van de groeiende markt voor high-end fictieseries onder de loep.
Het gesprek focuste grotendeels op onze toenemende afhankelijkheid van internationale middelen binnen de Vlaamse fictie-industrie. Doordat de middelen van streamers en zenders niet meegroeien met de indexering, wordt het aandeel van de Vlaamse platformen steeds kleiner en daalt de binnenlandse financiering voor televisiereeksen aanzienlijk. Hoewel samenwerken met andere landen veel mogelijkheden biedt, brengt het ook talloze uitdagingen met zich mee.
Bert benadrukte dat samenwerking met Vlaamse partners het vertrekpunt moet en zal blijven, gezien onze grootste voorsprong op internationale collega’s onze capaciteit tot het ontwikkelen van sterke verhalen is. Maar daarna moeten producenten de internationale markt op en volgt er een complex spel met talrijke partijen die elk hun eigen doelgroepen en belangen vertegenwoordigen. Zoals Laurien het noemt: vroeger zaten we met twee (de producer en een zender) in bad, nu zitten we met twintig mensen in een jacuzzi. Niet echt hygiënisch, volgens Bert. Laurien benadrukte ook dat de toename aan editoriale inbreng door de verschillende co-producenten het creatieve proces steeds moeilijker maakt. Bovendien neemt ook de complexiteit van rechten en exploitatie toe. Daarom is het noodzakelijk om krachten te bundelen, zei Bert. Dit kan eruit zien als een samenwerking tussen jonge en grotere productiehuizen, maar het kan evengoed belangrijk zijn om op kleinere schaal competenties samen te voegen. Alleen zo kunnen we samen sterker staan om te voldoen aan de steeds groeiende eisen van de markt.
Het advies voor mediamakers blijft: geloof in het feit dat we sterke verhalenvertellers zijn en dat IP onze grote kracht is. Het is belangrijk om te blijven zoeken naar talent en hen de ruimte te geven om te ontwikkelen. Bert benadrukte ook dat een goed idee uiteindelijk altijd verkocht zal raken, maar dat de uitdaging is om er voor te zorgen dat je opvalt en vooral nooit opgeeft.
VERSCHILLENDE WERELDEN VERBINDEN
We sloten de eerste ronde panelgesprekken af met twee tv-makers die erin zijn geslaagd om jongeren te bereiken en tegelijkertijd ook het bredere publiek te boeien. Door samen te werken met klassieke zenders, wisten ze namelijk hun werk ook online tot leven te brengen. Tom Goris is mede-ontwikkelaar en regisseur van Knokke Off, begon zijn carrière bij series als Flikken, Witse, De Ridder en Gevoel voor Tumor. Hij is ook een van de mensen achter wtFOCK en werkt momenteel als freelance hoofdregisseur bij SPUTNIK MEDIA. Manu Vanderjeugd begon op 19-jarige leeftijd als freelance cameraman en richtte in 2008 productiehuis Geronimo op. Hij heeft bekroonde documentaires zoals “Soundtrack” geproduceerd, evenals succesvolle televisieformats zoals "Helden van hier", "Blind Gesprongen", "Snack Masters", en recentelijk "Bestemming X", dat op 27 november de Gouden Roos won.
Het gesprek startte met de vraag of Tom Goris met het succes van Knokke Off dé formule heeft gevonden om jongeren te bereiken? Maar helaas. De enige rode draad die Tom in zijn werk kan trekken, is dat de makers van wtFOCK en Knokke Off de leefwereld van jongeren tonen op een volwassen manier. Vroeger cirkelden de verhalen van jongeren vaak rond die van de volwassenen, maar deze reeksen laten zien dat jongeren centraal zetten net de doelgroep verbreedt; volwassen kijkers voelen zich namelijk nog steeds aangesproken en haken in op de beeldbank van de gevoelens die ze hadden in hun eigen jeugd.
Ook Bestemming X is er op zijn manier in geslaagd om generaties te verbinden. In tegenstelling tot bij Knokke Off, hadden zij wel de intentie om een programma te maken dat het goed zou doen bij jongeren én hun ouders. Met 'De Mol' als inspiratie bedachten ze het concept van een avonturenprogramma met voor ieder wat wils. Terwijl de 'oudere' mensen kijken naar de indrukwekkende beelden van Europa, kunnen de jongeren zich dan weer identificeren met de leeftijd van de cast. Daarnaast was het voor Geronimo ook het interactieve aspect belangrijk. Daarom hebben ze een succesvolle game-app ontwikkeld en dachten ze tijdens de jarenlange ontwikkeling ook na over hoe de format-elementen hun weg naar Snapchat en TikTok konden vinden.
In de media werken hangt onlosmakelijk samen met het sluiten van compromissen met de vele partners. Tom benadrukte dat hij als maker altijd op zoek is naar parallelle ontwikkeling tijdens het proces, in plaats van het lineaire denken dat we binnen de sector gewoon zijn. Hij legde uit dat hij vaak probeert om al tijdens het schrijfproces zo veel mogelijk verschillende perspectieven op een idee te krijgen, bijvoorbeeld door tijdens het schrijven van Knokke Off al eens samen te zitten met de monteur.
'Zoveel mogelijk perspectieven en hersencellen rond een idee verzamelen, maakt het verschil.'
Tom Goris
Ook Bestemming X moest op een creatieve manier zoeken naar financiering, aangezien een avonturenprogramma maken duur is. Héél duur. Dat deden ze door partners uit de markt creatief te integreren en activeren. Ondertussen bewandelt het productiehuis ook naar minder conventionele paden om hun investering terug te verdienen. Zo bekijkt het productiehuis momenteel de internationale opties en de mogelijkheid om het concept van Bestemming X in te zetten als evenement voor bedrijven.
Na een klein uurtje praten over 'de jongeren', blijft bepalen wie die jongere precies is, voor iedereen moeilijk. Zo vertelde Tom dat VRT onmiddellijk het potentieel voor een breder publiek zag bij Knokke Off, terwijl partner Netflix zich net afvroeg of het afgewerkte product wel niche genoeg was. Volgens hun data ging het project namelijk niet scoren bij de doelgroep. Dan bevind je jezelf als maker in een spreidstand. Uiteindelijk besloot hij dat het niet mogelijk was om iedereen tevreden te stellen. Maar nadat Knokke Off in de zomer het tegendeel van Netflix' voorspellingen bewees en tien weken lang op nummer 1 stond, is Tom op zoek naar antwoorden rond de data in kwestie. Hoe kunnen creatieven worden betrokken bij de analyse van die data? Op zich is het een interessant gegeven, maar we moeten er meer mee doen. Eén ding bewijzen het internationale succes Bestemming X en Knokke Off wel: er zijn veel globaal momenteel veel mogelijkheden voor televisie die focussen op het verbinden van verschillende generaties, in plaats van ze in hokjes te plaatsen.
VERHALEN VERTELLEN MET AI
Na de pauze verlegden we de focus van de panels naar de vraag hoe technologie impact heeft op makers en consumenten van media. We begonnen met een filmpje door Matthew Blakemore, waarin hij de democratisering van creativiteit door volledig gebruik te maken van AI gegenereerde elementen demonstreerde. Daarna werden we getrakteerd op een Keynote door Jordi van den Bussche, aka Kwebbelkop. Hij staat bekend als een gamer en streamer op YouTube, maar zijn invloed reikt veel verder dan dat. Recentelijk creëerde Jordi een verbluffend fotorealistische digitale tweeling van zichzelf die het maken van zijn content van hem heeft overgenomen.
Jordi’s zoektocht begon met de vraag: "Hoe blijf je als influencer toekomstbestendig?” Na succesvolle experimenten met Bloo, een virtuele influencer, besloot Jordi om te onderzoeken of hij ook zichzelf kon klonen. Vandaag heeft het team software en systemen ontwikkeld waarmee AI volledig hun video’s produceert, waardoor zij zich kunnen focussen op andere storytelling-aspecten. De focus van Jordi’s presentatie was echter niet hoe een machine de mens overbodig maakt, integendeel. Volgens hem bestaan computers om ons te dienen, niet om ons te vervangen.
Voor het eerste panel, werd Jordi vergezeld door moderator Loutfi Belghmidi, communicatieverantwoordelijke bij Microsoft en ex-techjournalist van VRT en Xander Steenbrugge, een burgerlijk ingenieur met een PhD in Deep Learning, die bijna een decennium ervaring heeft in data-analyse en Machine Learning. Hij is mede-oprichter van WZRD.ai, waar hij AI gebruikt om audio te verrijken met computer gegenereerde video's.
Na onze kennismaking met Jordi’s digitale tweeling, was Loutfi benieuwd naar Jordi’s relatie met de AI-versie van zichzelf. Jordi ziet die vooral als een stukje gereedschap in zijn toolbox als verhalenverteller. Maar over AI praten, is ook praten over de gevaren ervan. Jordi maakte duidelijk dat hij ethische richtlijnen volgt, waarbij hij zijn eigen gelijkenis alleen voor privédoeleinden gebruikt. Ook binnen het bedrijf hanteert het team een protocol om te bepalen wat wel en niet acceptabel is voor de AI om te doen. De regel is: als Jordi het niet persoonlijk zou doen op camera, dan laten we de digitale tweeling het ook niet doen.
Op de vraag hoe AI het werk van mensen in de media kan versterken, antwoordde Xander dat het meer zin heeft om te focussen op hoe AI de dingen die je binnen je bedrijf doet kan verbeteren en personaliseren, in plaats van te focussen op bestaande processen automatiseren met AI om op korte termijn kosten te besparen. Hij gaf het voorbeeld van een scenario: ontsla je schrijvers niet om het verhaal door een computer te laten schrijven, maar laat de scenaristen 10 verschillende versies uitwerken en gebruik dan AI om te voorspellen welke versies welke doelgroep aanspreekt, en neem die feedback mee om de kwaliteit van het werk te verbeteren. Volgens het panel gaat Artificial Intelligence geen mensen overbodig maken, maar kan het wel degenen die geen gebruik maken van AI vervangen. Jonge bedrijven zijn sneller geneigd om innovatieve tools te omarmen en worden zo stevige concurrenten van bedrijven die terughoudender staan tegenover de technologie.
Ook Jordi krijgt bange reacties op zijn digitale tweeling. Hij begrijpt dat de nieuwe technologie een grote stap is voor iedereen. Maar de toenemende cijfers liegen er niet om: op slechts 2,5 maand tijd ging Kwebbelkop van 30 naar meer dan 100 miljoen kijkers per maand. Het bedrijf is enorm snel en hard gegroeid, en dat heeft onder andere te maken met het vermogen om consistent te produceren.
Toch zijn de vragen rondom AI volgens hen terecht; zo speelt er een grote kwestie rond het omgaan met auteursrecht. Daarnaast kunnen platformen zoals TikTok, die bedreven zijn in het oneindig laten scrollen van hun gebruikers, op zeer korte tijd filmpjes op maat gemaakt van elke gebruiker genereren. Van die dystopische toekomst moeten we ons wel bewust blijven. Xander vertelde dat de technologie op zichzelf neutraal is, maar dat wat wij als mensen besluiten ermee te doen, het resultaat bepaalt. Jordi en Xander waren het er dan ook over eens dat we goed moeten nadenken over de doelen die we aan deze systemen geven en dat de wetten en de regelgeving moeten worden aangescherpt.
DIGITALE WERELDEN EN TELEVISIE
Jan Hameeuw is een van de drijvende krachten achter The Pack, een integrated digital studio die zijn oorsprong vond in de wereld van de postproductie. Timothy Vanherberghen is de oprichter van Triangle Factory, een studio die begon in gaming en evolueerde naar een virtual reality studio.
De laatste jaren hebben we enorme vooruitgang gezien in digitale creatie, vertelde Jan. Dankzij virtuele studio’s en game engines kunnen we digitale werelden tot leven brengen, zowel voor film als voor televisie. Bij The Pack begon dit met de film Labyrinthus, waarin kinderen in een gamewereld terechtkomen. Deze ervaring stimuleerde The Pack om verder te experimenteren met het integreren van digitale en virtuele werelden in game engines. Ook Triangle Factory verkent het raakvlak tussen de virtuele en de traditionele televisiewereld. Hun VR-producties richten zich vooral op het vergroten van het bereik van bepaalde intellectuele eigendommen, zoals het naar virtual reality brengen van ‘De Mol’ in ‘The Park Playground’. Toch ligt de focus van Triangle Factory niet alleen op VR; net zoals bij televisie is het doel van gaming om mensen te verbinden en samen te brengen. Ook Jan merkte op dat deze twee werelden steeds dichter bij elkaar komen. Vroeger waren games vaak gebaseerd op films, maar tegenwoordig zien we steeds vaker het omgekeerde gebeuren.
Wat betreft de kosten, vertoont de game-industrie volgens Timothy ook sterke gelijkenissen met de film- en televisie industrie. Aangezien de lat steeds hoger ligt, stijgen de kosten mee. Het is dan ook van cruciaal belang voor de gamesector om de internationale ambities van een project vanaf het begin te overwegen, gezien de Nederlandstalige markt te klein is om een game winstgevend te maken. Het voordeel van starten in de gamesector is echter wel dat je direct op het internationale speelveld staat, iets dat Jan volmondig bevestigt.
5G EN EVENEMENTEN PRODUCEREN
Met de opkomst van Fiber en 5G worden verbindingen steeds sneller en stabieler. In sport, evenementen of journalistiek maakt dit het mogelijk om met een kleinere ploeg ter plaatse te zijn, terwijl een productieteam op afstand werkt of in de cloud. Deze technologische verandering zorgt voor lagere productiekosten, meer unieke content en vermindert de ecologische voetafdruk van de media industrie. De dag werd afgesloten met twee specialisten op het gebied van remote production.
Stef Lambrechts is de CTO van EMG Belgium, een dienstverleningsbedrijf met een breed aanbod aan technische faciliteiten en technici. Stef was een van de leidende ontwerpers van het modulaire en schaalbare IP-platform dIPloy, dat op tal van internationale evenementen is gebruikt en geïmplementeerd in de hele EMG-groep, van mobiele datacenters en OB-trucks tot regies en Remote Operating Centers (ROC). Abhishek Ranade, gevestigd in Londen, is Managing Director bij Tata Communications, een Indiaas telecommunicatiebedrijf. Zijn strategische inzichten hebben geleid tot aanzienlijke omzetgroei en de uitbreiding van de Europese activiteiten van het bedrijf, dat samenwerkte met Formule 1, Sky UK en UEFA.
Stef begon het gesprek door te benadrukken waarom remote production zo een verschuiving teweegbrengt in de mediasector. Allereerst is het veel kostenefficiënter, zoals bij grote evenementen zoals de Olympische Spelen, waar er met één regie meerdere evenementen kunnen worden geproduceerd. Daarnaast creëert 5G nieuwe mogelijkheden voor de live verslaggeving en kan deze een stuk sneller tot bij de kijker worden gebracht. Abhishek bevestigde dat de nieuwe technologie ook op internationaal niveau de opname van grote evenementen, zoals de Formule E, schaalbaarder maakt. Daarnaast zorgt 5G er ook voor dat je snel live beelden van een sportevenement kan delen met smartphones van over heel de wereld.
Een andere belangrijke troef van remote production is de milieuvriendelijkheid: het voorkomt namelijk veelvuldig reizen van crews én het gebruik van efficiënte technologie resulteert ook in minder energieverbruik. Abhishek benadrukte dat de meeste technologie zich richting een groenere aanpak ontwikkelt, maar dat een gebrek aan voldoende 5G-infrastructuur op sommige plaatsen nog een belemmering vormt.
EEN BLIK OP DE TOEKOMST
Tijdens deze inspirerende ochtend werd duidelijk dat er de afgelopen jaren grote veranderingen hebben plaatsgevonden in de financieringsmodellen van televisie. Vroeger werd een programma gefinancierd door één enkele partij, maar sinds de opkomst van streamers is dit aanzienlijk moeilijker geworden. In 2023 zijn er namelijk meer mogelijkheden en kanalen om je werk naar het publiek te krijgen, maar tegelijkertijd brengt dit ook meer betrokkenen en complexiteit met zich mee op het gebied van organisatie en financiering.
Om niet volledig afhankelijk te worden van internationale partners, moeten we daarom blijven investeren in sterke verhalen. Daarnaast is het noodzakelijk om jong talent actief te betrekken bij de productie van content die op hun leeftijdsgroep gericht is. Ook het belang van een correcte verloning voor de mediamakers van de toekomst werd daarbij nogmaals benadrukt.
Maar naast alle uitdagingen zijn er gelukkig ook veelbelovende vooruitzichten, want ondanks de versnippering van de platformen blijft televisie wel een belangrijke rol spelen in het verbinden van mensen. Ondertussen zetten we ook stappen vooruit op het vlak van technologische ontwikkelingen en de manier waarop content ethisch en milieuvriendelijk geproduceerd kan worden. Kortom, de toekomst van televisie ziet er veelbelovender uit dan ooit.
