Je bib blijft bestaan - Jan Collet

De volgende dag kreeg ik het bericht van De Standaard onder ogen. En het artikel viel al bij al goed mee. Vlaanderen blijft de gemeenten verder subsidiëren, stond er. Van besparingen of afbouw dus geen sprake. Alleen de manier waarop de subsidie naar de gemeenten gaat, zal veranderen. Niet zoals vroeger waar de subsidie "geoormerkt" in de begroting stond - bijvoorbeeld voor de lokale openbare bibliotheek - maar als onderdeel van een grote pot, het Gemeentefonds. Dit geldt trouwens niet enkel voor cultuur, maar ook voor jeugd, sport en media.

Op het eerste gezicht lijkt dit een technische ingreep. Maar het is tegelijkertijd ook een symbolische stap. Want hiermee geeft het Vlaamse beleidsniveau aan dat ze de gemeenten vertrouwt, dat ze het lokale niveau niet langer via allerhande regeltjes wil opleggen wat er lokaal moet gebeuren. De gemeenten worden met andere woorden “geresponsabiliseerd” en zijn zelf verantwoordelijk voor de uitbouw van een lokaal cultuurbeleid op maat van de eigen gemeente. Dit past in een algemene tendens van planlastvermindering, die er trouwens ook gekomen is op vraag van de steden en gemeenten.

Is dit een breuk met het verleden? Verre van. Toch niet voor wie een beetje vertrouwd is met de ontwikkeling van het lokaal cultuurbeleid gedurende de laatste decennia. Dit beleid is door vorige ministers van cultuur uitgedacht, in wetteksten omgezet en nadien, samen met de steden en gemeenten en de provincies, stap voor stap uitgevoerd. Het overhevelen van de middelen voor de bibliotheken (en andere gemeentelijke taken) is de sluitsteen van een lang proces. Continuïteit dus, zeker geen breuk.

Bibliotheken worden getroffen door besparingen, hoor ik van collega’s. Maar deze besparingen worden niet opgelegd door het Vlaamse niveau en zullen door deze stap niet groter worden. Als er al besparingen zijn, zijn dat lokale beslissingen. En dan treffen ze niet enkel de bibliotheek, maar ook andere gemeentelijke diensten. Want de gemeenten hebben het momenteel niet gemakkelijk en moeten goed nadenken over de besteding van schaarse middelen. Maar dan is het de taak van de lokale bibliotheken om voor zichzelf op te komen, creatief mee te denken en bruggen te bouwen. Maar deze besparingen zijn niet levensbedreigend.

Bibliotheken - en hun bezoekers - hoeven zich geen zorgen te maken. Geen enkele gemeente zal dit aangrijpen om de werking van de bibliotheek grondig in twijfel te trekken, laat staan om de werking stop te zetten. Daarvoor zijn bibliotheken te diepgeworteld in onze samenleving, zoals VVSG-voorzitter Luc Martens (VVSG) terecht liet weten.

Hoeven bibliotheken zich dan geen zorgen te maken? Ja en neen. Meer dan de dag van vandaag zullen bibliotheken - en in de eerste plaats diegenen die verantwoordelijk zijn voor de lokale bibliotheek - hun maatschappelijke relevantie onder de aandacht moeten brengen. Ze zullen moeten opkomen voor zichzelf, voor hun publiek. De middelen zullen misschien minder dan vroeger vanzelfsprekend binnenkomen. Maar dat moet lukken. Want bibliotheken doen meer dan enkel hun deur openzetten voor een breed publiek. Ze zijn ook actief op het gebied van leesbevordering, taalontwikkeling informatiebemiddeling en e-inclusie. Ze zetten zich in voor scholen en nieuwkomers. Ze nemen zowel hun culturele, als sociale missie waar. Maar zullen dat moeten doen op maat van de gemeente en in samenwerking met andere lokale actoren. Bibliotheken zullen keuzes moeten maken, zich dus assertiever moeten opstellen, meer uitleggen waarmee ze bezig zijn. En minder defensief reageren. Dat moet beter.

Dit berichtje in De Standaard had dus zeker een plaats verdiend in de krant. Maar op de voorpagina? En met die suggestieve kop? Maar het heeft wel de media en het publiek wakker geschud. Het is lang geleden dat bibliotheken zo uitvoerig aan bod zijn gekomen. En het doet deugd te zien hoeveel sympathie en ondersteuning er is voor wat we doen. Velen hebben zich geouted als trouwe supporter. Mocht er al ergens iemand met het idee spelen om het bestaan van de bibliotheek in twijfel te trekken, dan weet die waaraan hij begint. De weerstand zal groot zijn.

(Jan Collet is bibliothecaris Bib Kalmthout.)