VRT heeft een breed nieuwsaanbod. Dat gaat van Het journaal, Terzake of Karrewiet op televisie over nieuwsuitzendingen op de radio tot online nieuwsberichten. Per week bereikt VRT met nieuws en duiding gemiddeld 78,9% (2018) van de Vlamingen. Het is dus erg belangrijk dat het nieuws op een onpartijdige, onafhankelijke en betrouwbare manier wordt gebracht. Daarvoor heeft de VRT-nieuwsdienst (VRT NWS) een deontologisch kader gecreëerd.
Deontologie
Om onafhankelijk en kwaliteitsvol nieuws te garanderen, heeft VRT NWS een eigen redactiestatuut met een deontologische code.
De drie pijlers van die deontologische code zijn
- nauwkeurigheid,
- onpartijdigheid
- goede trouw.
De code geeft journalisten richtlijnen zodat ze op een correcte manier te werk gaan. Die wordt geregeld uitgebreid en soms zelfs herzien, naargelang de realiteit verandert.
Journalisten kunnen de deontologische code op elk moment raadplegen, onder meer via een interne app. Ze krijgen ook deontologische opleidingen. Daarnaast zijn er twee organen die waken over de correcte toepassing van de deontologische code: de deontologische adviesraad en de ombudsman van VRT NWS.
De deontologische adviesraad
De deontologische adviesraad (DAR) ziet erop toe dat het redactiestatuut wordt nageleefd. De raad telt 12 leden, allemaal journalisten bij VRT NWS. De voorzitter van de deontologische adviesraad is Philip Heymans. Hij gaat geregeld in gesprek met collega-journalisten om hen gepast advies te geven vanuit zijn kennis van de deontologische code, wetten en decreten.
Heymans benadrukt dat het altijd beter is om journalistieke plannen, bijvoorbeeld over het gebruik van undercoverbeelden, vooraf te bespreken alvorens ze uit te voeren. De DAR heeft dus een preventieve functie. De DAR geeft jaarlijks heel wat adviezen, onder meer over minderjarigen en privacy.
In 2018 formuleerde de deontologische adviesraad 141 informele adviezen 49. 83,0% daarvan kwam er op vraag van een collega, 9,9% na een klacht van een mediagebruiker en 5,7 % op eigen initiatief van de deontologische adviesraad. 24,8% van deze adviezen ging over enquêtes en peilingen, 19,1% over onpartijdigheid, 15,6% over onpartijdigheid buiten het werk (cumuls en nevenactiviteiten), 14,2% over privacy en 6,4% over nauwkeurigheid. Daarnaast gaf de deontologische adviesraad drie formele adviezen 50 : een over een klachtenprocedure tegen een collega, een over het interviewen van mensen die in opspraak zijn gekomen en een over correct woordgebruik. (bron: jaarverslag 2018)
Ombudsman
De ombudsman van VRT NWS onderzoekt deontologische vragen, opmerkingen en klachten over de programma’s van VRT NWS. Hij heeft in tegenstelling tot de DAR een signaalfunctie.
De nieuwsombudsman werkt nauw samen met de DAR. Als klachten of opmerkingen herhaaldelijk voorkomen, informeert de nieuwsombudsman de adviesraad hierover. Zo kan de adviesraad haar raadgeving aanpassen om zulke klachten in de toekomst te vermijden. Iedereen kan de ombudsman bereiken via nieuwsombudsman@vrtnws.be
Voorbeelden
Deontologische kwesties kunnen in kleine dingen zitten, zoals de manier waarop iets wordt verwoord, maar soms ook in volledige werkmethodes. Enkele voorbeelden illustreren de noodzaak van het redactiestatuut voor een journalist.
1. De relativiteit van een bron weergeven is belangrijk.
NIET: “De Vlaamse vrouw wordt steeds stouter. Dat blijkt uit een peiling van het weekblad X.”
WEL: “De lezeressen het weekblad X zeggen dat ze meer overspel plegen dan vroeger. Het blad ondervroeg hen daarover.”
2. De vraagstelling en antwoordopties bij een poll moeten overeenstemmen met de basiswaarden van VRT NWS. Er mag in de vraagstelling bijvoorbeeld geen standpunt zitten.
NIET: “Minister X heeft geblunderd in de zaak Y. Moet hij ontslag nemen?”
WEL: “Moet minister X ontslag nemen naar aanleiding van de zaak Y?”
