“Elke melding telt”: zo helpt jouw klik de economische inspectie om oplichters op te sporen

De campagne rond valse profielen die VRT momenteel voert, laat zien hoe geloofwaardig online oplichters kunnen overkomen. Ook de FOD Economie ziet dat dagelijks. De dienst krijgt duizenden meldingen per jaar van consumenten die werden misleid, soms door valse webshops, soms door fictieve investeringsplatformen, soms zelfs door mensen die zich voordoen als bekende bedrijven of overheidsdiensten. 

Van klik tot dossier 

De FOD Economie verzamelt meldingen via het online platform ConsumerConnect, waar burgers en bedrijven klachten kunnen indienen over vermoedelijke oplichting of andere inbreuken op het consumentenrecht. 

“Wij bekijken elke melding,” zegt Lien. “Onze inspecteurs beoordelen of er genoeg aanwijzingen zijn om een onderzoek te starten. Als dat zo is, kunnen we extra informatie opvragen bij banken of webshosts, proberen we verantwoordelijken te identificeren en kunnen we al een aantal stappen ondernemen zoals het blokkeren van de website of verwijderen van de advertentie.” 

Eenmaal voldoende informatie verzameld, kan het dossier doogestuurd worden naar het parket, dat beslist of er vervolging komt. “Onze taak is om het dossier klaar te maken en al een aantal stappen te ondernemen om bijkomende slachtoffers te vermijden,” legt Lien uit. “Wij zorgen dat de feiten onderzocht zijn en dat de bewijzen op tafel liggen. Wat daarna gebeurt, ligt bij het gerecht.” 

Waarom melden zo belangrijk is 

Volgens Lien is elke melding waardevol, hoe klein ook. “Soms lijkt een melding op het eerste gezicht niet zo belangrijk, een rekeningnummer, een naam, een e-mailadres. Maar als we die gegevens koppelen aan andere meldingen, kunnen we patronen ontdekken. Zo leggen we fraude­netwerken bloot.” 

Toch doen de meeste slachtoffers géén melding. “We zien dat maar een fractie van de gedupeerden zich bij ons meldt,” zegt Lien. “Dat heeft vaak met schaamte te maken. Mensen denken: ‘Hoe kon ik daar nu intrappen?’ Maar het kan echt iedereen overkomen. Oplichters zijn bijzonder sluw: ze bouwen vertrouwen op en zetten je onder druk om snel te beslissen. Daarom is het zo belangrijk om wél te melden. Elke melding helpt om andere mensen te beschermen.” 

Lien Meurisse, woordvoerder FOD Economie: “We kunnen geen geld teruggeven, maar elke melding helpt ons om oplichters sneller te stoppen. Dat is misschien wel de grootste winst.” 

Van het Lantaarnfestival tot fake overheden 

Soms stapelen de meldingen zich razendsnel op. “Een tijdje geleden kregen we in één week meer dan honderd meldingen over een zogenaamd Lantaarnfestival,” vertelt Lien. “Het bleek te gaan om een fictief evenement waarvoor tickets verkocht werden. Dan weten we meteen: hier klopt iets niet. Dat soort massale meldingen maakt snelle actie mogelijk.” 

Steeds vaker gebruiken fraudeurs namen van echte bedrijven of overheidsdiensten om geloofwaardig over te komen. “We zien dat ze onze naam, ons logo of zelfs onze e-mailadressen gebruiken. Er circuleren e-mails die zogezegd van de FOD Economie komen, compleet met onze huisstijl. Dat maakt het extra moeilijk voor burgers om nog te weten wat echt is.” 

Internationale samenwerking 

Omdat fraude geen grenzen kent, werkt de economische inspectie samen met partners in binnen- en buitenland. “Soms zien we dat rekeningen in Nederland of elders geopend zijn,” zegt Lien. “Dan nemen we contact op met onze collega’s daar. Zo proberen we ook internationale netwerken te achterhalen.” 

Ze benadrukt dat Belgische banken intussen meewerken aan nieuwe controlesystemen, zoals de IBAN-naamcheck, die nagaat of de naam van de begunstigde overeenkomt met het rekeningnummer. “Dat is een belangrijke stap, maar geen wondermiddel. De oplichters blijven creatief.” 

Proactief scannen: een digitale speurtocht 

De inspectie wacht niet altijd op meldingen, maar zoekt zelf actief naar verdachte patronen. “We hebben tools waarmee we dagelijks advertenties via sociale media en zoekmachines scannen op verdachte websites en advertenties,” zegt Lien. “Zo kunnen we proactief handelen en websites blokkeren voor ze slachtoffers maken.” Toch blijft het een race tegen de tijd. “Sommige frauduleuze websites bestaan maar een paar dagen. Tegen dat we ze kunnen blokkeren, zijn ze alweer verdwenen. Het is een voortdurend spel van kat en muis.” 

Nieuwe technologie, nieuwe risico’s 

Ook artificiële intelligentie maakt fraude complexer. “Vroeger kon je valse profielen herkennen aan kromme zinnen of slechte vertalingen,” zegt Lien. “Vandaag zijn er deepfakes en AI-gegenereerde stemmen die nauwelijks nog van echt te onderscheiden zijn. Dat maakt onze taak moeilijker, maar ook belangrijker dan ooit.” 

Wat jij kunt doen 

De boodschap van Lien is helder: iedereen kan helpen. En dat begint met alert zijn. 

Zo herken je en voorkom je fraude: 

• Controleer of een webshop een ondernemingsnummer vermeldt. 

• Zoek reviews of ervaringen van andere klanten. 

• Let op betaalmethoden: onbekende buitenlandse rekeningen of betaalapps zijn risicovoller. 

• Vertrouw je gevoel: lijkt iets te mooi om waar te zijn, dan is dat meestal ook zo. 

• Meld verdachte situaties: via consumerconnect.be.  

• Doe ook aangifte bij de lokale politie als je geld bent kwijtgeraakt. 

“We merken dat sommige mensen denken dat hun melding niets uitmaakt,” zegt Lien. “Maar dat klopt niet. Elke melding telt. Hoe meer informatie we hebben, hoe sneller we kunnen handelen. Oplichters zijn sluw en overtuigend. Je hoeft je niet te schamen, integendeel. Door te melden, help je anderen om niet hetzelfde mee te maken.”