Karen Linten (Mediawijs): “Online fraude is geen randverschijnsel meer”

Criminelen gebruiken steeds vaker gezichten en namen van bekende Vlamingen in valse advertenties op sociale media om vertrouwen te winnen en mensen geld afhandig te maken. Dat is geen randverschijnsel meer: uit cijfers van de FSMA blijkt dat Belgen de voorbije zes jaar bijna 99 miljoen euro verloren door te beleggen op valse tradingplatformen, vaak aangewakkerd door valse profielen van bekende Vlamingen. Alleen al in 2024 werd meer dan 15,9 miljoen euro buitgemaakt via beleggingsfraude, met gemiddeld bijna 30.000 euro verlies per slachtoffer en uitschieters tot 1 miljoen euro. 

“Het is een heel herkenbaar voorbeeld,” zegt Karen Linten van Mediawijs. “Veel mensen hebben al zo’n profiel van een bekende Vlaming zien passeren.” De campagne sluit naadloos aan bij de missie van Mediawijs: mensen digitaal weerbaar maken. Samen met VRT wil Mediawijs het taboe rond online fraude doorbreken en slachtoffers aanmoedigen om hulp te zoeken. 

Digitale media: kansen én risico’s 

Digitale technologie is overal. Maar met die verbondenheid komen ook risico’s. “We willen de digitale kansen voor iedereen maximaliseren, en tegelijk de risico’s minimaliseren,” vertelt Karen. “Dat gaat van schermtijd en online pesten tot phishing en identiteitsfraude. We willen mensen niet alleen informeren, maar ook empoweren.” Mediawijs doet dat via online kennisdeling, workshops in lokale besturen, campagnes en jaarlijks via De Digitale Week. 

Digitale Week: inclusie en bewustwording 

De Digitale Week is een breed gedragen initiatief van Mediawijs, de Vlaamse overheid en talloze lokale organisaties. Met meer dan 600 activiteiten in 160 gemeenten is het een feest van digitale inclusie. “Het aanbod is enorm divers: workshops over valse profielen, phishing, AI, digitale duurzaamheid… We willen iedereen meekrijgen in het digitale verhaal,” zegt Karen. 

Digitale kloof: de cijfers spreken boekdelen

De nood aan digitale ondersteuning is groter dan ooit. Uit cijfers van 2024 blijkt dat 43% van de Vlamingen digitale problemen niet zelf kan oplossen, en 37% niemand in de nabije omgeving heeft die kan helpen, een stijging tegenover 29% in 2023. “Het gaat niet alleen om toegang tot technologie, maar ook om vaardigheden, netwerk en vertrouwen,” aldus Karen. 

Karen Linten (Mediawijs): "Mensen voelen zich vaak dom als ze erin trappen, maar dat is onterecht. Het kan echt iedereen overkomen."

Online oplichting en valse profielen: een groeiend probleem

Online oplichting is al jaren een groot probleem en wordt steeds verfijnder, vaak met behulp van AI. “Mensen voelen zich dom als ze erin trappen, maar dat is onterecht,” benadrukt Karen. “Het kan echt iedereen overkomen.” De VRT-campagne speelt hier slim op in door echte gezichten te tonen van wie vaak online misbruikt wordt, zoals Fatma Taspinar, Jacotte Brokken, Maureen Vanherberghen en Peter Van de Veire. Het abstracte probleem wordt zo tastbaar gemaakt en het taboe rond slachtoffer-zijn doorbroken. 

Een andere opvallende vorm van online oplichting die vaker en vaker terugkeert, is vriendschapsfraude: “Oplichters bouwen online een band op en vragen dan geld in een noodsituatie. Het voelt echt aan als een vriendschap, waardoor mensen sneller geneigd zijn te helpen,” legt Karen uit. Volgens recente cijfers is 1 op de 3 Vlamingen het afgelopen jaar geconfronteerd met een vorm van financiële fraude, over alle leeftijden heen. 

Sociale media: verantwoordelijkheid bij de platformen 

Karen wijst op de rol van sociale media: “Valse profielen die oplichting faciliteren blijven vaak te lang online. Er is nood aan betere controle en snellere actie. Frauduleuze advertenties en valse profielen moeten sneller opgespoord en verwijderd worden. Daarover moet vanuit beleid en platformen nagedacht worden.” 

Karen sluit af met een duidelijke boodschap: “We willen dat mensen weten waar ze terechtkunnen, dat ze hulp durven vragen, en dat ze begrijpen dat digitale media fantastische kansen bieden, maar ook risico’s met zich meebrengen.” 

De VRT-campagne loopt van 7 tot 31 oktober en wordt breed uitgerold via VRT NWS, VRT 1, Radio 2, MNM, VRT Canvas, Radio 1, Studio Brussel, Klara en VRT MAX. Alle tips om jezelf te beschermen tegen onlineoplichting vind je op vrt.be/valseprofielen. De Digitale Week loopt van 7 tot 17 oktober. Ontdek het volledige programma op mediawijs.be/digitaleweek.