1945-1970

Voor de eerste keer maakt een radio-uitzending van het NIR gebruik van de 'Frequentie Modulatie'-techniek ofwel het beter bekende FM. FM is veel minder gevoelig voor storingen en levert hifigeluid. Ook in 1947 werden de vooroorlogse lokale stations in Antwerpen, Gent, Kortrijk en Hasselt in het NIR omgevormd tot provinciale vestigingen van de nationale omroep. De gewestelijke omroepen vullen om de beurt de zendtijd van het tweede radioprogramma. Van de eerste FM-uitzending is jammer genoeg geen fragment bewaard gebleven.

Vanaf 17 november 1949 doet de openbare omroep zijn best zieltjes te winnen in afgelegen oorden. Via de Wereldomroep gaan de uitzendingen voor missionarissen de ether in. Reporter Jozef Coolsaet brengt de avonturen van een missionaris in het verre Canada weer tot leven.

In 1952 wordt het nieuwe zenderpark in Waver-Overijse geopend, dat onder andere voor een betere verbinding tussen België en Congo moet zorgen. Nauwelijks acht jaar later zal Congo niet langer bij België horen.

Voor de televisie kan starten moeten eerst nog uitzendnormen bepaald worden. Er ontstaat een communautair debat tussen voorstanders van het Franse systeem met 819 lijnen en het Europese systeem met 625 lijnen. Het eindigt met een "compromis a la Belge" waarbij er tv-toestellen komen met beide systemen. Later zal bij het ontstaan van de kleurentelevisie een soortgelijk debat ontstaan over Pal en Secam.

Op 31 oktober 1953 zijn de eerste beelden op de Vlaamse televisie te zien.

Een reconstructie van die eerste dag. De eerste televisiebeelden gingen van start met de beroemde lapsus 'Goedenavond, dames en heren. We beginnen ons panorama met Programma: de week in beeld.' De omroepster, Irene Beval, werd het eerste tv-gezicht van Vlaanderen.

De NIR zet haar eerste stappen in de huiskamer van de Vlaming. Dat het medium televisie ook voor de makers nieuw was, valt ook af te leiden uit het eerste programma, dat in wezen een theaterstuk en dus de opname van een vertrouwd medium was. Het ging rechtstreeks vanuit Studio 6 aan het Flageyplein in de ether.

Een van de programma's die al van bij het begin van de Belgische televisie bestaan, is Panorama. De naam mag dan wel al zo lang bestaan, de vorm en inhoud zijn in de loop der jaren veelvuldig veranderd. In de jaren tachtig zou het magazine zijn hoogdagen kennen met gelauwerde reportages, maar in de begindagen was Panorama nog gewoon het overzicht van de actualiteit. We zien een reportage uit 1963.

 Wist je dat de Vlaamse televisie een petekind heeft? Ze heet Marleen Daenen en werd geboren op 31 oktober 1953 om 20 uur, net toen onze televisie-uitzendingen startten. Op haar vijftiende verjaardag kwam ze op bezoek in het toen gloednieuwe omroepcentrum aan de Reyerslaan. Daar ontmoet ze ondermeer Chris Lomme die voor een opname in prinsessenkleren is gehuld.

Nadat er in 1953 al een proefuitzending was met de kroning van Queen Elisabeth II werd op 6 juni 54 een bloemencorso uitgezonden via het Eurovisienetwerk. Jozef Coolsaet vertelt hoe het werkt.

Na een kort aantal afleveringen onder de naam Vrouwenspiegel gaat in 1954 Penelope van start. Hiermee richtte het NIR zich voor de eerste keer specifiek op de vrouwelijke kijkers. Tips over mode, het huishouden en kinderen werden door Paula Semer gepresenteerd.

Voor de hedendaagse kijker komt de reeks ongetwijfeld conservatief over, maar in de jaren vijftig zorgde Semer een aantal keren voor grensverleggende televisie, met talloze boze kijkersbrieven tot gevolg. Onder andere een pleidooi voor gelijke lonen voor man en vrouw en gezinsproblemen passeerden de revue. Over dat laatste zien we hier een fragment.

Voor het eerst kunnen de Belgische kijkers ook via de televisie supporteren voor hun nationale voetbalelftal. De Belgische voetbalbond was voor de eigen competitie aanvankelijk nochtans niet happig om camera's in het stadion toe te laten. Er werd gevreesd dat de toeschouwers hierdoor thuis zouden blijven. Later bleek echter dat televisie de populariteit van het voetbal alleen maar ten goede kwam. We zien een fragment zonder geluid.

Na een kortstondige poging met De familie Bludts komt fictie van eigen bodem volledig van de grond in Vlaanderen met Schipper naast Mathilde. Aangezien de eerste afleveringen rechtstreeks werden uitgezonden, is er nauwelijks beeldmateriaal bewaard gebleven. In dit fragment is er heel wat commotie over een verdwenen 'voituurke'.

Bob Davidse maakt zijn televisiedebuut in het eerste jeugdprogramma van de openbare omroep. Dat gebeurde naar verluidt niet zonder de nodige zenuwen. Pas wanneer hij zijn gitaar in de hand nam, voelde hij zich volledig in zijn sas. Om de band met de kinderen te vergroten, werd Bob na enkele afleveringen 'Nonkel Bob'. Een icoon van de Vlaamse televisie was geboren.

In de kolenmijn Le bois du Cazier bij Marcinelle brak op 8 augustus 1956 brand uit. 262 mensen verloren het leven bij de ramp, die een van de zwaarste was van de Europese mijnbouwgeschiedenis. De televisie laste prompt een spoededitie van het journaal in.

Met 100.000 of niets bracht het NIR voor het eerst een bijzonder stevige quiz op het scherm. Bob Van Bael, Tony Corsari en Pros Verbruggen wisselden elkaar af en legden de kandidaten het vuur aan de schenen over de moeilijkste onderwerpen.

In Ten huize van gingen Omer Grawet, Prof. Joos Florquin e.a. op bezoek bij Vlamingen uit de culturele en politieke wereld. In de jaren 90 zou Edward De Maesschalk en in de jaren 00 zou Frieda Van Wijck dit onder dezelfde programmatitel overdoen.

Ook in 1957 keek men al graag nostalgisch terug op het voorbije jaar. Hier zien we de begingeneriek van het sportjaaroverzicht, voorafgegaan door het typische aftellen naar het nieuwe jaar.

In Vergeet niet te lezen namen Hubert Van Herreweghen en Raymond Herreman afwisselend interviews af van auteurs. Vanaf 1958 krijgen ook dichters een forum op de televisie, en wel in Poëzie in 625 lijnen. Hier wordt voorgelezen uit het werk van Willem Elsschot, terwijl men met de beelden associaties met vervlogen tijden maakt.

De Expo in Brussel brengt meer zendtijd, meer programma's, meer mensen en middelen voort voor de nog jonge Vlaamse televisie. De Wereldtentoonstelling is ook de aanleiding om de televisieloze maandag en de zomerpauze af te schaffen. Voortaan kan heel Vlaanderen elke dag van de week, 52 weken per jaar, tv kijken.

Niemand blijft bij het NIR in de kou staan en ook de landbouwer is bij de openbare omroep aan het juiste adres. In Voor boer en tuinder wordt er aandacht besteed aan het leven op het platteland. Hier zien we hoe sommige jonge boeren het moeilijk hebben om een nieuwe vrouw te vinden. Boeren waren zelden zo welbespraakt.

Bert Leysen, de eerste directeur van de Vlaamse televisie komt 17 september 1959 om in een verkeersongeval. Hiermee verdwijnt een van de pioniers van radio en televisie in Vlaanderen van het toneel. Jan Boon, directeur generaal van de NIR, is duidelijk nog steeds geraakt wanneer hij deze in memoriam uitspreekt.

Na de Wereldtentoonstelling in Brussel 'erft' de Belgische staat het Amerikaanse paviljoen van de Expo en stelt dat ter beschikking van het NIR. De Vlaamse Televisie maakt dankbaar gebruik van dit aanbod. Zo ontstaat het Amerikaans Theater, dat vanaf oktober 1959 dienst doet voor opnamen met publiek. We zien een fragment uit de talentenshow Tiens Tiens tijdens Expo 58. De huur van dit gebouw komt ten einde op 31 mei 2012.

Op 2 oktober 1959 is er in België een gedeeltelijke zonsverduistering. Armand Pien kondigt vanuit de sterrewacht ook de volledige zonsverduistering van 1999 aan.

In 1960 keert journalist Paul Vandenbussche terug naar de BRT om er televisiedirecteur Bert Leysen op te volgen. Na het overlijden van Jan Boon, promoveerde hij tot directeur-generaal van de omroep. Vandenbussche heeft het in zijn openingstoespraak over de hoge verwachtingen van de Vlaamse kijker. Het aloude adagium van verstrooiing en verrijking wordt daarbij gehandhaafd. "De televisie heeft thans het experimentele stadium achter de rug."

Deze beelden mogen dan wel uit 1982 afkomstig zijn, reeds in 1960 ontstond Sportweekend op de openbare omroep. Ondanks een korte stopzetting in 2002 is het programma ook vandaag nog een van de vaste waarden van de VRT. Je herkent Alain Coninx als presentator.

Piet Vande Sype (4/9/1920 - 1/6/2013), was in de beginjaren van de Vlaamse televisie een bekend en geliefd reporter. In de jaren zestig maakte hij samen met zijn toenmalige vrouw, omroepster en later journaliste Monique Delvaux, de legendarische reeks Te voet door Vlaanderen.

Het is 14 juni en Congo staat aan de vooravond van de onafhankelijkheid. Ook de Belgen hebben deze evolutie via de televisie kunnen volgen. Hier zien we een interview met Lumumba, die zijn wantrouwen uit tegenover zijn grootste concurrent, de latere president Kasavubu en de Belgische regering. Op 13 juli van datzelfde jaar verklaart het deelgebied Katanga zich onafhankelijk met de steun van ons land. Amper een half jaar later zou Lumumba vermoord worden.

Op 15 december treden Boudewijn en Fabiola in het huwelijk. Verslaggevers van dienst zijn Karel Hemmerechts en Lucien Boussé. De beide heren staan aan het Paleis der Natiën te wachten tot Boudewijn en Fabiola arriveren. Zij hebben echter vertraging opgelopen omdat Fabiola onwel was geworden. Drie kwartier moeten Hemmerechts en Boussé volpraten, met niets anders te beschrijven dan de ellende van het wachten in de bijtende kou.

Op oudejaarsavond overlijdt Jan Boon. Het nieuws wordt enkele uren stilgehouden om de oudejaarsfeestelijkheden niet te belasten. Minister Van Elslande getuigt hierover tijdens zijn begrafenis.

Wie dacht dat Iedereen beroemd het eerste programma was dat de gewone Belg in beeld wou brengen, was waarschijnlijk nog niet geboren toen Echo op de Vlaamse televisie verscheen. Nog voor de term human interest was uitgevonden, kon men er in Vlaanderen al van genieten. Jan Van Rompaey noemde Echo 'het opvangcentrum voor de nieuwsdienst'. Alles wat niet in het nieuws paste, vond zijn plaats in Echo. Zo ook dit fragment over het gestutte gemeentehuis van Herselt.

Na de Vlaamse jeugd krijgt ook de Vlaamse tiener in 1961 zijn eigen programma. Tienerklanken was oorspronkelijk enkel een muziekprogramma, maar later ging het programma over alles dat jonge mensen kon interesseren. Het medium bij uitstek was de gele briefkaart.

Op 1 oktober 1961 wordt definitief gestart met een derde net (BRT 3), waardoor de differentiëring van de radioprogramma's een feit wordt. Dit "culturele net" zal vooral ernstige muziekprogramma's en woorduitzendingen voor zijn rekening nemen. In 1961 begint de BRT ook met FM-uitzendingen, niet alleen voor het tweede net met zijn gewestelijke programma's, maar ook voor dat nieuwe derde net. We horen een luisterspel dat werd uitgezonden op de nieuwe zender.

De BRT begint in 1962 met het uitzenden van educatieve programma's voor de schoolgaande jeugd. In dit fragment leren we wat men zoal met een weegschaal en een ballon kan doen, en stellen we de prangende vraag 'wie doet wat?'.

In Het manneke speelde Jef Cassiers een ietwat simpele man met een lange jas, hoed en sjaal die allerlei avonturen beleefde. Hoewel de filmpjes voor de hedendaagse kijker vrij traag en simplistisch lijken, was Cassiers een van de eersten die de humoristische mogelijkheden van het medium televisie inzagen. Door met montages te spelen kon een komisch effect verkregen worden. Zo ook met deze 'Vlaamse Leeuw'.

In 1962 ontstond Canzonissima, een muzikale talentenjacht waarvan de winnaar naar het Eurovisiesongfestival mocht. We zien een reportage uit het programma Echo, na de overwinning van Nicole en Hugo in 1971. Het Eurovisiesongfestival heeft altijd al weten te beroeren in Vlaanderen, en dat was bij de preselecties niet anders. Canzonissima was een dankbaar gespreksonderwerp in vele Vlaamse huiskamers.

Meer over de Vlaamse preselecties voor het Eurovisiefestival in onze reeks op weg naar het 65e Eurovisiesongfestival.

In 1963 bestaat de Vlaamse televisie 10 jaar. In die tijd is televisie uitgegroeid van een schaars curiosum tot een alledaags fenomeen. De kaap van 1 miljoen toestellen wordt in dat jaar gerond en het decennium televisie wordt gevierd met een reportage op de BRT. Soms kon men enkel herinneringen ophalen aan programma's via foto's, omdat beelden in de pioniersdagen vaak rechtstreeks uitgezonden werden of niet bewaard werden.

De tijdscapsule was niet de eerste fictiereeks die de jongere kijkers op de Vlaamse televisie te zien kregen. Nadat hij eerder een rol had gespeeld in het eerste jeugdfeuilleton Bolletje en Bonestaak, regisseerde Bert Struys zowat alle Vlaamse jeugdseries in de jaren '60 en '70. In deze jeugdfictiereeks van Senne Rouffaer speelde, zoals de titel zegt, een teletijdsmachine een belangrijke rol. Peter, een archeoloog uit het jaar 2500 reist door de tijd en beleeft tal van avonturen. Hier zien we hoe hij Isolde, een schone deerne uit de middeleeuwen, achtereenvolgens naar haar eigen tijd en de 20e eeuw meeneemt, waar ze problemen krijgen met de arm der wet. En ook in 1963 kenden ze al special effects!

Nadat hij eerder het jaar nog de legendarische woorden 'ich bin ein berliner' uitsprak, wordt John Kennedy, president van de VS op 22 november 1963 brutaal vermoord in Dallas. Het nieuws treft de hele wereld en ook op de Vlaamse radio is men getroffen door het nieuws. De reporters van de BRT gaan de straat op en nemen straatinterviews af. Toenmalig minister van buitenlandse zaken Paul-Henri Spaak houdt een toespraak.

Na het succes van Schipper naast Mathilde wil de Vlaamse televisie een populaire reeks maken in het Standaardnederlands. Dat wordt De kat op de koord in een scenario van Aster Berkhof. De reeks wordt na één seizoen afgevoerd.

Kapitein Zeppos is een van de meest succesvolle jeugdreeksen van de openbare omroep. Niet alleen in het binnenland was de serie een grote hit. De BRT kon de reeks ook verkopen over de grens. Niet alleen in Canada, Egypte en Australië kon men de reeks bekijken, zelfs de BBC kocht de reeks met Senne Rouffaer aan, waarna de Britse kijker deze gedubd te zien kreeg. Een deuntje dat ongetwijfeld een hele generatie bekend in de oren klinkt, is de begingeneriek van Kapitein Zeppos. In deze bijzonder populaire reeks konden de kijkers de avonturen volgen van de galante kapitein Zeppos en zijn kompaan Ben Kurrel. Legendarisch is onder andere zijn amfibiewagen, die zich zowel over land als op het water kon bewegen.

In 2022 kwam er een spin-off in de film Zeppos - Het Mercatorspoor.

Eerste steenlegging van het Omroepcentrum aan de Reyerslaan in Schaarbeek.

De eerste misdaadserie die op de openbare omroep liep was de reeks Beschuldigde, sta op. In elke aflevering werd een waar gebeurd assisenproces nagespeeld met relatief onbekende acteurs, hoewel we hier wel Julien Schoenaerts herkennen in de beklaagdenbank. Zoals u aan het fragment zult merken, had het programma ook het tempo van een assisenzaak.

Een vervolg op de succesreeks Kapitein Zeppos komt er met Johan en de Alverman,respectievelijk vertolkt door Frank Aendenboom en Jef Cassiers. Zij beleven tal van avonturen alvorens het alvermannetje uiteindelijk terug naar zijn huis wil en Johan met de mooie Rosita kan trouwen.

In 1965 schrijft de BRT een stukje televisiegeschiedenis met een wereldprimeur. Het eerste televisieprogramma voor senioren ooit wordt op de BRT uitgezonden. In Jonger dan je denkt zien we actieve senioren aan de slag tijdens een van hun hobby's of op uitstap, maar het meest tot de verbeelding spreken natuurlijk de legendarische turnoefeningen.

Het naamloze magazine dat sinds 1 mei 1965 werd uitgezonden, kreeg de naam Actueel op 6 september 1965. Urbaan De Becker [1940-2015] was politiek verslaggever, samensteller en presentator van het duidingsmagazine Actueel. Hij werd ook wel 'de fluwelen stem van de radio' genoemd en had veel aandacht voor taal.

1965 is een verkiezingsjaar. Een grote nieuwigheid. De resultaten worden voor het eerst verwerkt met een computer, toen nog ordinator genoemd. Een reportage van Maurice De Wilde.

Met Nu gaat Paula Semer nog een stap verder in het doorbreken van taboes op televisie. Van de luchtige toon van Penelope blijft nog weinig over. Er wordt op een bijzonder serieuze manier over de ernstigste onderwerpen gepraat. In dit fragment gaat het over zelfmoord en depressie.

Op maandagmiddag 22 mei 1967 brak in het grootwarenhuis Innovation aan de Nieuwsstraat in Brussel een brand uit. Daarbij kwamen 251 mensen om het leven.

Eén van de meest hilarische vertoningen uit de Vlaamse televisiegeschiedenis is wel de regeringsmededeling van Eerste minister Paul Van Den Boeynants en Vice-premier Willy De Clercq waarin zij een belastingsverhoging aankondigen.

De golden sixties zijn een decennium waarin de wereld volop in beweging is. Ook de BRT tracht dit op het einde van het jaar in beeld te brengen en werpt onder andere zijn blik op het fenomeen 'hippies'.

Met Te bed of niet te bed wordt Jos Ghysen een van de legendarische radiopresentatoren van de omroepgeschiedenis. Het programma loopt van 1967 en 1990 en liep op BRT omroep Limburg. Iedereen herinnert zich de uitspraak 'Bij leven en welzijn'. Op het einde van zijn leven raakt bekend dat hij als productieleider bij Radio 2 in Limburg, zich herhaaldelijk heeft schuldig gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag. Feiten die op dat moment wel verjaard waren.

Met Magesien waagde de BRT zich voor de eerste keer aan een humoristisch programma met een satirische inslag. Het programma werd door ongeveer dezelfde ploeg als die van Echo in elkaar gestoken en dat merk je ook aan de relativerende toon. Hier herkennen we Jan Van Rompaey als reporter en Walter Capiau, die bankdirecteur is.

Na het mandement van de Belgische bisschoppen over de eenheid van de Leuvense universiteit start vanaf 66 een protestbeweging 'Leuven Vlaams', die resulteert in januari 68 in fikse rellen in de Leuvense binnenstad. Leuven Vlaams was is zekere zin een voorbode van 'Mei 68' de wereldwijde emancipatiebeweging van de jongeren.

De jaren '60 waren voor de Vlaamse fictie het decennium van regisseur Maurits Balfoort. Een van de bekendste reeksen van zijn hand is Wij, heren van Zichem. De reeks was gebaseerd op de romans van Ernest Claes en vertelde over de lotgevallen van de bewoners van het dorp Zichem. Het leverde legendarische personages zoals Jef De Smid, boer Coene en pastoor Munte. 

In 1969 maakt het legendarische Spel zonder grenzen zijn debuut op de Vlaamse tv. Kandidaten werden in deze show aan de gekste opdrachten onderworpen, wat vaak voor de nodige slapstick zorgde. Hier ziet u een fragment uit 1982, waarbij een eigen invulling wordt gegeven aan de Gentse waterzooi.

In 1969 zet Neil Armstrong als eerste mens ooit een voet op de maan. Ook toen al kende de BRT de techniek van de straatinterviews en werd de gewone burger gepolst of hij die avond zou opblijven om de maanlanding rechtstreeks mee te maken. Het leverde uiteenlopende reacties op.

Het meest legendarische verzoekprogramma uit onze radiogeschiedenis is ongetwijfeld Vragen staat vrij. Vanaf 1969 konden luisteraars iedere zondagavond horen hoe Lutgart Simoens hun brieven voorlas en toelichtte, om vervolgens aan hun verzoekjes en verzuchtingen tegemoet te komen met een plaatje. Hier horen we een fragment uit 1988, naar aanleiding van de duizendste uitzending van het programma.

1969 was het jaar waarin Eddy Merckx niet alleen voor het eerst de Tour de France won, maar ook uit de Giro werd gezet wegens een positieve dopingtest. Als enige journalist krijgt Jan Wauters toegang tot de hotelkamer van Eddy Merckx, die huilend zijn verhaal doet. Het is maar een van de memorabele momenten die deze radiomaker ons heeft bezorgd.