“Diversiteit is geen sprint: het is een traject waarin we samen vooruit gaan”

Creatief zijn met nieuwe formats: doelgroepen echt centraal zetten 

Een eerste spoor dat Nadia ziet, gaat over de inhoud die VRT maakt. Hoe zet je doelgroepen écht centraal, niet als token of symbool, maar als vertrekpunt voor programma’s? “Vaak was de insteek een verhaal over afkomst en roots. Waar kom je vandaan, wat is je achtergrond? Waar liggen de moeilijkheden? Dat is belangrijk, maar het risico is dat we mensen reduceren tot één facet van hun identiteit. Vandaag proberen we veel meer te vertrekken vanuit passies, interesses en humor. Diversiteit gaat niet alleen over verschillen, het gaat ook over wat we delen.” 

Een mooi voorbeeld is Gij weet, een format dat samen met mensen uit een superdiverse community ontwikkeld werd. Niet top-down, maar participatief. “We hebben hen het voortouw laten nemen bij de inhoud en de aanpak. Dat leverde iets helemaal anders op dan wat we als omroep of extern productiehuis alleen zouden bedenken. Zij gaven ideeën die we zelf nooit hadden verzonnen. Dat toont hoe krachtig co-creatie is.” 

Ook de representatie van mensen met een beperking vraagt een andere blik. “Te vaak focussen we op de beperking zelf, op de problemen die ermee gepaard gaan. Terwijl het veel sterker zou zijn om iemands passie of kennis centraal te zetten. Dat doen we bijvoorbeeld heel mooi in het programma van Karl Meesters. We kunnen wel nog een stap verder gaan. Ik had bijvoorbeeld onlangs een gesprek met William Boeva en hij vertelde mij over zijn passie voor auto’s. Waarom zou William Boeva niet gewoon een autoprogramma kunnen presenteren? Zijn beperking hoeft niet het hoofdverhaal te zijn, zijn liefde voor auto’s wél. Die normalisering is de volgende stap.” 

Vrouwen zichtbaar maken én verantwoordelijkheid geven 

Een tweede spoor gaat over de verhouding tussen mannen en vrouwen. Daar zijn al veel inspanningen gebeurd, maar de cijfers blijven een beetje steken. “De voorbije vijf jaar is het aandeel vrouwen op onze zenders gemiddeld gestagneerd rond de 41 à 42%. Op zich lijkt dat niet slecht, maar zonder bijvoorbeeld een Ketnet zou het cijfer al een stuk lager liggen. En als je kijkt naar wie de dragende gezichten zijn in grote programma’s, dan zijn dat heel vaak mannen: Tom Waes, Jeroen Meus, Arnout Hauben… Dat is geen kritiek op hen, maar het toont wel hoe hardnekkig de logica’s in onze sector zijn.” 

Toch zijn er ook lichtpunten. Programma’s zoals Menopauzia plaatsen thema’s centraal die vaak onderbelicht blijven en doen dat met vrouwelijke stemmen op de voorgrond. “Dat soort initiatieven is belangrijk, maar ze moeten de norm worden, niet de uitzondering. Met één reeks van acht afleveringen kom je er niet.” 

Expertendatabank

VRT zet bovendien erg hard in op het aanwenden van vrouwelijke experten in haar aanbod. Zo krijgen journalisten van VRT NWS toegang tot een expertendatabank van de Vlaamse overheid om vrouwen makkelijker te vinden en te benaderen. “Er is zoveel expertise, maar we merken dat veel vrouwen aangeleerd hebben om zichzelf te onderschatten. Ze zeggen sneller nee omdat ze bang zijn ‘niet genoeg te weten’. Combineer dat met de hoge werkdruk en het feit dat vrouwen nog steeds vaker instaan voor het huishouden, en je begrijpt waarom de drempel hoger is. Wij proberen die drempel te verlagen.” Nadia ziet intussen wel een positieve trend. “Er komen stilaan meer vrouwelijke stemmen in de studio. Het gaat traag, maar we zijn wel aan het bewegen. Bij de nieuwe De Afspraak zie ik dat bijvoorbeeld heel goed. En die beweging, dat is wat telt.” 

Cultuur en organisatie: de basis van inclusie 

Een derde en minstens even belangrijk spoor is de interne bedrijfscultuur. “Diversiteit gaat niet alleen over wie er op het scherm verschijnt, maar ook over hoe mensen zich voelen binnen de organisatie. VRT is een verzameling van eilandjes: elke zender, elke ploeg, elke redactie heeft zijn eigen cultuur. Dat maakt het moeilijk om een gedeelde inclusieve baseline neer te zetten.” Daarom investeert VRT in gedeelde bewustwording en leiderschap. Trajecten rond inclusief leiderschap en workshops tijdens teamdagen zijn maar enkele voorbeelden van hoe VRT managers en teams helpt om hun eigen blinde vlekken onder ogen te zien. “We willen niet enkel individuen veranderen, maar ook systemen. Inclusie moet ingebouwd zijn in hoe we werken en beslissen.” 

Geen project maar een traject 

Nadia is eerlijk over de balans: “Er zijn duidelijke blinde vlekken. Radio en ons management blijven veel te wit. Vrouwen komen nog niet genoeg in leidende posities en dragende rollen in het programma-aanbod. En mensen met een beperking zijn veel meer dan hun beperking alleen. Dat is de realiteit.” 

Tegelijk wil ze het positieve benadrukken. “We zien vooruitgang: formats waarin diversiteit vanzelfsprekend aanwezig is, meer vrouwelijke experten, redacties die bewust met inclusie aan de slag gaan. En misschien nog belangrijker: er is meer bewustzijn. Tien jaar geleden werden dit soort gesprekken amper gevoerd. Vandaag wél. Dat is een cultuurverandering, en die is blijvend. Diversiteit is geen project dat je kan afvinken. Het is een traject. Soms zetten we twee stappen vooruit en één achteruit. Maar zolang we blijven bewegen, blijven we vooruitgaan.” 

Voor Nadia Hanssens is de boodschap duidelijk: diversiteit is geen extraatje, maar de kern van de publieke omroep. “Onze taak is dat alle Vlamingen zich herkennen in wat we maken. Dat geeft ons legitimiteit en dat is impact.” Ze ziet daarbij vooral vooruitgang: “Ik voel een oprechte wil bij collega’s om het beter te doen. We zijn kritischer, bewuster en die stappen zetten we elke dag. Het pad is hobbelig, maar we zijn duidelijk op weg.”