1914 tot 1945

Op 28 maart 1914 wordt er voor het eerst een radio-uitzending gemaakt vanuit het Koninklijk domein in Laken. U hoort een reconstructie met de stem van Joseph Longé de originele omroeper.

De commerciële radiozender "Radio 't Kerkske" was in de jaren 1920 en 1930 enorm populair. Het was de voorloper van Radio 2 Antwerpen. Hier hoor je een interview met omroeper Anton Van Casteren van privézender Radio 't Kerkske. (Fragment uit Echo)

SBR, de eerste radiobouwer, richtte de eentalige Franstalige zender Radio Belgique op met omroeper Léopold Bracony.

Radiopionier Theo Fleischman noemde zichzelf de uitvinder van het radionieuws.

Al in 1926 wordt er in Europa geëxperimenteerd met televisie. Een jonge Cas Goossens vertelt hierover (uit een reportage van Histories over 50 jaar televisie).

In de jaren 20 hebben zowel katholieke als socialistische verenigingen, hobbyclubs voor zendamateurs. Hieruit ontstaan SAROV en KVRO die nog lange tijd zendtijd op de publieke radio zullen hebben.

Naar het model van de Britse omroep BBC wordt bij de wet van 18 juni 1930 het Belgisch Nationaal Instituut voor RadioOmroep/Institut National Belge de la Radiodiffusion (NIR/INR) opgericht. Deze openbare dienst neemt het grootste deel van het personeel en de zendinstallaties in Veltem van de bestaande privéradiostations Radio Belgique en NV Radio over. Enkele plaatselijke privézenders blijven los daarvan bestaan. Marcel Van Soust de Borckenfeldt, eerder al directeur van Radio Belgique, wordt de eerste directeur-generaal van het NIR. Voor de gesproken uitzendingen komt er één directeur per taalgroep. Aan Vlaamse kant is dat Gust De Muynck.

Het eerste jaarverslag van het NIR overloopt de periode 31-32. De andere historische jaarverslagen kunt u terugvinden op vrt.be/nl/aanbod/historiek/tijdlijn/jaarverslagen/

Redacteur bij het NIR Mon de Goeyse geeft een voorbeeld van censuur op de radio in de jaren '30. 

Interview met pionier Theo Fleischman over de technische uitdaging van de verslaggeving van de begrafenisplechtigheid van Koning Albert I. En enkele passages uit het radioverslag.

29/8/1935 - De plotse dood van de geliefde koningin Astrid was voor alle Belgen een enorme schok. Op de aankondiging over de radio is te horen hoe diep het land is getroffen. In prachtige, poëtische zinnen tekent radiojournalist Philip Van Isacker het portret van de overleden koningin.

De Raad van Bestuur van het NIR/INR schreef in 1933 een architectuurwedstrijd uit voor het ontwerp van een nieuw omroepgebouw aan de vijvers van Elsene. Het gebouw moet aan zware technische eisen voldoen, wat de selectie moeilijk maakt. Er worden twee architectuurwedstrijden uitgeschreven (met o.a. Victor Horta en Henry Van de Velde in de jury) om een definitieve keuze te maken. Op 25 november 1933 wordt het ontwerp van de Brusselse architect Joseph Diongre gekozen. Op 3 november 1935 legt minister van PTT Paul-Henri Spaak de eerste steen van het nieuwe omroepgebouw aan de vijvers van Elsene (het latere Eugène Flageyplein).

In 1939 wordt Jan Boon leidend ambtenaar van de Nederlandstalige taalrol bij het NIR. Na de oorlog zal hij de eerste administrateur-directeur-generaal van het NIR worden. Dit tot zijn overlijden in 1960.

Ochtendpresentator Jos Servotte is belast met de taak om de bevolking te wekken met het bericht dat de Duitsers in de vroege ochtend van 10 mei België zijn binnengevallen. Het NIR blijft die dag de hele dag door uitzenden en raadt luisteraars aan om de radio aan te houden om zo op de hoogte te zijn van alle nieuws. (Reconstructie door Jos Servotte met originele tekst ). Wat er die dag gebeurde in het Flageygebouw hoort u hier.

Een van de meest legendarische uitspraken uit de geschiedenis van de radio komt uit de mond van journalist Jan Moedwil. Vanuit Radio België-Radio Belgique in Londen, een van de European services van de BBC, spreekt hij de Vlamingen moed in met de uitspraak: "Toch krijgen we ze wel, de moffen". Op initiatief van de BBC werd op 28 september 1940 'Radio België-Radio Belgique' opgericht in Londen. De uitzendingen waren bestemd voor België en Belgisch Kongo en hadden voornamelijk een propagandafunctie. Radio België was eigenlijk een regeringsinitiatief maar stond volledig onder controle van de BBC. In de programma's van Jan Moedwil kwam weinig nieuws aan bod. De BBC had het oorlogsnieuws immers zelf in handen, ook in het Nederlands.

Tijdens de oorlogsjaren is de radio een propaganda-instrument van de bezetter. 'Zender Brussel' wordt opgericht met dagelijks een fascistisch ochtendpraatje van Ferdinand Vercnocke. Vanaf 1940 veranderde veel voor het NIR. De zender werd onder het beheer van een Duitse 'Kommissarische Verwalter' geplaatst en werd gedomineerd door collaboratiegezinde figuren. Aan het hoofd van Zender Brussel was de ultranationalistische dichter Wies Moens geplaatst, die de programma's sterk in pro-Duitse richting stuurde.

Meer weten over Zender Brussel? 

Directeur Theo Fleischmann kondigt de eerste uitzending aan van de BNRO, de Belgische regeringszender in Londen. Vanaf 1943 wordt gewerkt aan de verdere oprichting van een Belgische wereldomroep. Nog voor het einde van de oorlog is het zover: op 31 januari 1945 richt de bestuursraad van het BNRO de Werelddienst op en wordt het BNRO afgeschaft.

Samoyede was de codenaam voor het ondergrondse netwerk van radiomedewerkers die de heropstart van de Belgische radio na de bevrijding moesten voorbereiden. Door hun inzet was de Belgische BNRO het station dat het snelst ook weer in de ether kwam, na de bevrijding.

Op 6 juni 1944 landen de geallieerde troepen op de stranden van Normandië. De landing is het begin van de bevrijding van Europa. De geallieerde veldtocht richting het noorden van Frankrijk en België kan eindelijk beginnen. Op zondagmiddag 3 september rijdt de tweede divisie pantsertroepen Brussel binnen langs de Tervurenlaan. De bevrijding is nu echt een feit. De zoon van Jan Boon vertelt zijn verhaal.