“Een vals profiel is slechts de ingangspoort, het wordt nog gevaarlijker als je doorklikt”

De schaal van het probleem: miljoenen en duizenden slachtoffers 

Cijfers van de FSMA (De Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten) tonen hoe groot de impact van beleggingsfraude al is: in de afgelopen zes jaar verloren Belgen bijna 99 miljoen euro via valse tradingplatformen; in 2024 alleen al was dat meer dan 15,9 miljoen euro. Gemiddeld verliest een slachtoffer bijna 30.000 euro, met uitschieters tot 1 miljoen euro per persoon. 

VRT wil die cijfers onder de aandacht brengen en mensen wapenen: van 7 tot 31 oktober loopt de campagne op televisie, radio, sociale media en in print. Vier bekende VRT-gezichten: Fatma Taspinar, Jacotte Brokken, Maureen Vanherberghen en Peter Van de Veire, tonen in spots situaties die offline absurd zouden lijken, maar online verrassend geloofwaardig overkomen. 

Wat het CCB ziet: van ‘Afrikaanse prins’ naar professionele deepfakes 

Katrien Eggers beschrijft hoe de dreigingen de afgelopen tien jaar veranderden. Het CCB, opgericht in 2015 groeide van een klein team van 3 tot zo’n 140 medewerkers. “Onze missie is ervoor te zorgen dat België een van de minst kwetsbare landen is voor cyberaanvallen,” vertelt Katrien. Een belangrijk deel van die missie is het informeren en beschermen van de bevolking. 

Dit zijn een aantal belangrijke observaties van Katrien Eggers: 

• De technieken zijn professioneler geworden. Waar phishing vroeger vaak makkelijk herkenbaar was (de ‘Afrikaanse prins’-scams), zijn berichten en advertenties nu veel overtuigender, soms met deepfakes of zeer geloofwaardige advertentiepagina’s. 

• Volume is enorm. Katrien: “We krijgen gemiddeld 25.000 verdachte berichten per dag doorgestuurd naar verdacht@safeonweb.be.” Safeonweb is een product van CCB waar alle Belgen terechtkunnen voor informatie over online oplichting en waar ze meldingen kunnen maken van verdachte profielen. Dat burgers verdachte berichten doorsturen, is cruciaal voor opsporing, ter preventie en om te voorkomen dat er nog meer slachtoffers vallen. 

• Criminelen werken in stappen. Een vals profiel is vaak alleen de poort: mensen klikken door naar een professioneel ogend beleggingsplatform, krijgen daarna persoonlijk contact met ‘adviseurs’ en worden gepusht tot verdere investeringen. Als slachtoffers willen recupereren, duiken soms nog ‘herstelbureaus’ op die nóg eens geld proberen af te troggelen, zogenaamde recovery room fraude.

Wanneer meldingen worden gemaakt via Safeonweb of wanneer berichten worden doorgestuurd naar verdacht@safeonweb.be werkt het CCB automatisch: verdachte links worden geanalyseerd en, wanneer nodig, wordt verkeer omgeleid naar een waarschuwingspagina in plaats van naar de valse site. 

Valse profielen: waarom werken ze zo goed? 

Eggers en de campagnepartners leggen de vinger op de zwakke plek: vertrouwde gezichten overtuigen. Mensen hechten vertrouwen aan bekende personen, zelfs wanneer die gezichten misbruikt worden in advertenties die vreemd klinken in het echte leven. Ze benadrukt dat bekende Vlamingen vaak niets kunnen doen tegen het misbruik van hun foto of naam, en dat zij daarom luid en duidelijk moeten zeggen: “Wij geven geen financieel advies of wij verkopen geen louche producten via online platformen.” VRT’s campagne speelt in op die psychologie: als je in het echt direct zou zeggen “dit klopt niet”, waarom zou je online dan wél geloven wat een valse advertentie je voorschotelt? 

Concreet: hoe trappen mensen in de val? En hoe herken je het vroeg? 

Katrien Eggers schetst een herkenbaar draaiboek wanneer het aankomt op beleggingsfraude: 

1. Een vals profiel of advertentie trekt de aandacht (met een bekend gezicht of aantrekkelijke belofte). 
    

2. Doorverwijzing naar een valse site: die websites zien er vaak heel professioneel uit. 
    

3. Persoonlijk contact: telefonische ‘adviseurs’ bouwen vertrouwen op en pushen tot verdere stortingen. 
    

4. Ongemakkelijk moment: bij opname van geld ontstaan excuses. Slachtoffers verliezen vaak grote bedragen. 
    

5. Recovery room: criminelen bellen opnieuw met hulpaanbod en schudden zo het laatste geld uit de zakken van slachtoffers. 
    

Eggers wijst erop dat de oplichters bovendien actuele thema’s gebruiken (energiefacturen, postpakjes in de feestdagen, Olympische tickets, enz.) om mensen te vangen. Timing is een tactiek. 

Praktische tips 

De basisregels zijn eenvoudig en effectief. 

• Is het te mooi om waar te zijn? Waarschijnlijk is het dat ook. 
   

• Haast = verdacht. Dringende oproepen om snel te handelen werken manipulatief. 
   

• Verwacht je het bericht niet? Klik niet. 
   

• Check het kanaal: officiële communicatie komt zelden via een advertentie of een onbekend social-account. 
   

• Controleer profielfoto en account: veel valse profielen hebben kleine inconsistenties (weinig posts, recent aangemaakt, vreemde profieltekst). 
   

• Rapporteer en blokkeer: meld valse profielen op het platform of stuur het door naar verdacht@safeonweb.be, blokkeer en deel je ervaring. Dat helpt anderen. 
   

• Als je slachtoffer wordt: contacteer je bank en de politie onmiddellijk; bewaar alle communicatie en schermfoto’s. 
   

Wat je niet moet doen (en waarom schaamte niet nodig is) 

Veel slachtoffers voelen schaamte, daardoor melden ze minder snel wat gebeurd is. Zowel VRT als het CCB herhalen: schaamte is onterecht. Criminelen zijn vaak meesterlijk en investeren veel tijd en technologie in het misleiden van mensen. “Als je slachtoffer wordt, ben je geen dommerik, je bent een slachtoffer van een goed georganiseerde oplichting. Meld het, stop verdere betalingen en vraag hulp.”, aldus Katrien Eggers. 

De rol van het publiek: jouw melding telt 

Het CCB benadrukt het belang van burgerparticipatie: mensen die verdachte mails of advertenties doorsturen, helpen het totaalbeeld, en dus de bestrijding, enorm. “Wie zo’n bericht doorstuurt, helpt anderen beschermen die misschien minder oplettend zijn.” Die meldingen maken het mogelijk om valse websites aan te pakken en verkeer te beschermen door waarschuwingen te tonen in plaats van slachtoffers rechtstreeks naar de val te laten lopen.