© Vic Meulemans
- “Waarom niet eens films van de jaren 80 geven in namiddag? Dr Jivago. Gejaagd door de wind , Mozart enz... oudere mensen zitten binnen en hebben tijd in deze periode van corona.”
- “Hallo mensen weet dat jullie programma's moeten aanpassen maar Aub geef eens wat recentere films en goede series ....ook op CANVAS waar hun filmen altijd wat zwaar zijn ....dank u ! Grts.”
- “Weet je hoe de maand april snel voorbij kan gaan? Het WK 2018 heruitzenden! Van het begin tot het einde. Maar de match van België-Frankrijk hoeft niet voor mij!”
- “Ik heb zin om Zorro te bingen. VRT kunnen jullie die afleveringen niet fiksen? Terug naar de tijd toen Zorro de dag afsloot op Ketnet.”
Het is slechts een greep uit de vragen die de VRT-klantendienst elke dag krijgt. Hoewel we alle suggesties bekijken, is het lang niet zo evident om oude reeksen opnieuw uit te zenden. Om een film of reeks te kunnen uitzenden heeft VRT namelijk de uitzendrechten nodig. Bovendien is het bestand waar de uitzending op staat niet altijd zomaar geschikt voor uitzending.
De VRT-collega’s van programma-aankoop en het VRT-archief geven wat meer uitleg.
Catherine Wilmes koopt voor VRT uitzendrechten voor films: “Films die we ooit in het verleden hebben uitgezonden en in ons ‘archief’ zitten kunnen we helaas niet zomaar opnieuw uitzenden. In de eerste plaats heeft dat te maken met rechten. Vooraleer we een film uitzenden, moet er een vergoeding betaald worden om die film te mogen uitzenden. Men spreekt dan van het aankopen van ‘rechten’ om de film te mogen uitzenden. Deze rechten worden door onze aankoopdienst bij de distributeurs van de films onderhandeld. In de regel kopen we een film voor een periode van 3 à 4 jaar en onderhandelen we hoeveel keer deze film in die periode mogen uitzenden. Voor VRT is dit meestal 2 à 4 keer.
Er kwam bijvoorbeeld een vraag om de film ‘la vache et le prisonnier’ terug uit te zenden. In dit voorbeeld worden de rechten - hoewel het om een Franse film gaat - verdeeld door de Amerikaanse studio Universal. Bij de Amerikaanse studio’s, die het overgrote deel van de populaire klassieke films in handen hebben, kan men doorgaans geen aparte films kopen. Deze distributeurs vragen dat er ‘pakketten’ van een behoorlijk aantal films worden samengesteld en onderhandeld. De prijzen liggen dan ook hoog, ondanks het feit dat het om films gaat die tientallen jaren oud zijn.”
Stel dat je zo’n film toch wil kopen, wat gebeurt er dan?
Catherine: “Deze onderhandelingen nemen over het algemeen veel tijd in beslag omdat er naast de rechten over heel wat technische elementen (manier van uitzenden, beveiliging,…) tot een overeenkomst moet gekomen worden en de contracten door juristen en advocaten van beide partijen moeten nagelezen en becommentarieerd worden. Dit kan voor sommige distributeurs - en dan vooral de Amerikaanse- al gauw zes maanden tot een jaar in beslag nemen.”
Maar er zijn toch films waar je al uitzendrechten hebt voor gekocht?
Catherine: “Als we een film ‘in voorraad’ hebben en dus net in de periode zitten waarin de film mag uitgezonden worden (de zogenaamde licentieperiode), kan die film mogelijk snel geprogrammeerd worden. De laatste jaren hebben we ons voor de namiddagprogrammering meer op series toegespitst en niet meer op klassieke films, dat maakt dat er momenteel heel weinig klassieke films beschikbaar zijn.
Soms zijn de rechten van bepaalde films die wij in het verleden hebben uitgezonden en waarvan de licentieperiode voor VRT verstreken is, ondertussen gekocht door een andere zender in Vlaanderen. De rechten die in Vlaanderen gekocht worden voor kabeltelevisie zijn namelijk exclusieve rechten, dat wil zeggen dat geen twee zenders in Vlaanderen eenzelfde film in dezelfde periode kunnen uitzenden.”
Er zijn toch films die al klaarliggen?
Catherine Wilmes: “Een tweede element waarmee we rekening moeten houden naast het onderhandelen van de rechten, is dat de film ‘materieel’ ook op VRT aanwezig is. Vroeger ging dat met professionele cassettes, tegenwoordig zijn dat digitale bestanden. Het materiaal moet een kwaliteitscontrole ondergaan: is het technisch volledig in orde voor uitzending? Beantwoordt het nog aan de kwaliteitsnormen en tv-formats van vandaag? Is het geluidsniveau in orde? Als het materiaal niet aanwezig is op VRT of niet voldoet aan de kwaliteitsnormen, dan moet er nieuw materiaal gekocht of geleverd worden, dat dan opnieuw een kwaliteitscontrole moet ondergaan.”
Als het materiaal er is dan kan het toch uitgezonden worden?
Catherine: “Er moet verder ook voor gezorgd worden dat de ondertiteling van de film voorhanden is. In het andere geval zullen onze ondertitelaars zelf nog de ondertiteling produceren. Bij documentaires moet er vaak ook nog extra bewerking zijn: er moet commentaar ingelezen worden en tekst aangebracht worden.”
Er zijn toch ook Vlaamse tv-series en documentaires die in het VRT-archief liggen? Kunnen jullie die niet uitzenden?
Linda De Leeuw van het VRT-archief: “Er zitten inderdaad ontzettend veel programma’s in ons archief. Maar het is niet omdat ze bestaan dat je ze zomaar kunt uitzenden. Soms hebben ze nog heel wat bewerking nodig. Andere programma’s bevatten dan weer veel zaken waarvoor we de rechten moeten klaren.”
Wat bedoel je met bewerking?
Linda: “Neem nu bijvoorbeeld een tv-serie als Beschuldigde sta op. Die reeks werd opgenomen op 2-duimsbanden. Die banden werden voortdurend hergebruikt en daardoor zijn er uiteindelijk maar 3 afleveringen bewaard gebleven. Maar er is meer. Die banden zijn - net zoals de cassettes van je videorecorder - bijzonder onderhevig aan slijtage. De beeldkwaliteit is er in de jaren meestal op achteruit gegaan.
Bij klassieke 16mm-film is de toestand beter, dat is een betere drager. Maar ook daar moet er soms heel veel aan gewerkt worden om het materiaal te digitaliseren, de krassen eruit te halen, de lijmsporen weg te halen en nog veel meer. We hebben nog jaren werk om onze oude films te digitaliseren en te restaureren. En daarna is er net als bij de aangekochte programma’s nog werk met ondertiteling of commentaar inspreken.”
En wat met recenter werk? Historische documentairereeksen als Histories of Boulevard?
Linda: “Ook daar is het niet zo eenduidig. De meeste van die reeksen zitten vol met aangekochte fragmenten. Net zoals bij films moeten we bij de eigenaar het recht kopen om dit te mogen uitzenden. Vooral beelden van historische gebeurtenissen en van sport zijn erg duur.
Het zijn trouwens niet enkel de fragmenten waar we auteursrechten voor moeten betalen. Ook ander auteursrechtelijk werk moet geklaard worden bij de auteurs, fotografen, componisten, acteurs,… Eventueel via een auteursvennootschap zoals SABAM. Om maar te zeggen: het is niet dat we het bestand zomaar uit de kast kunnen nemen en kunnen uitzenden.”
Samengevat
Om een film, documentaire of serie te kunnen (her)uitzenden moet je minstens ja kunnen antwoorden op alle vragen hieronder:
- Heeft VRT alle rechten om het programma te mogen uitzenden?
- Is het materiaal op de VRT?
- Is de kwaliteit van beeld en geluid ok?
- Zijn de ondertitels klaar?
- Moet er nog aan het bestand gewerkt worden? Zijn de Vlaamse commentaarstemmen ingelezen? Is er audiobeschrijving nodig? Staan alle nodige teksten er op gemonteerd? Is er nog extra montage nodig … ?
En dat is niet alles
Naast dit alles is er ook nog iets als een programmaplanning en de effectieve uitzending.
Om ervoor te zorgen dat er een min of meer juiste programmagids in de tijdschriften, kranten en in de programmagids van je provider staat, moeten de planningen ruim op tijd gemaakt worden en moet iedereen die de uitzending verzorgt al het nodige materiaal hebben.
Het is dus niet zo eenvoudig als het lijkt om een reeks op televisie te krijgen.
