Marijn Trio in Kiev
“Op deze manier willen we vanuit de verschillende standpunten betrouwbaar verslag uitbrengen”, legt Rob Renckens, chef buitenland, uit.
Tom Van de Weghe was enkele weken geleden op post in de Oekraïense hoofdstad Kiev om de toestand op de voet te volgen. “Nu de oorlog dreigender is, zal Tom in eerste instantie alleen vanuit Kiev werken.” Renckens verduidelijkt dat daarbij geen onnodige risico’s worden genomen: “Tom verblijft niet in nabijheid van strategische gebouwen, en ook niet op de linkeroever van de rivier Dnjepr waarlangs de evacuatieroute loopt. Eenmaal er luchthavens gebombardeerd worden, loopt alle wegtransport langs daar. Om zelf weg te kunnen geraken, houden Tom en de ploeg een huurwagen achter de hand.”
Aan beide fronten
“We volgen al een hele tijd de situatie in Oekraïne met een reflectiegroep op”, legt Renckens uit. “Dagelijks schatten we in: moeten we onze mensen naar Oekraïne en Rusland sturen, of nog niet? Dat doen we met journalisten Marijn Trio en Jan Balliauw, die het terrein kennen. En naast Tom ook met Ben De Vroey, Bram Vandeputte, Stefan Blommaert, Björn Soenens en mensen van de productieploeg.
Eind januari trok Marijn al een week naar Oekraïne omdat we merkten dat het verhaal van de gewone mensen ter plaatse in onze berichtgeving ontbrak. Zo sprak hij onder meer met een bataljon vrijwilligers in Oekraïne.”
Met de hulp van een goede fixer en een lokale chauffeur is het Marijn gelukt om reportages in Oekraïne te maken.”
Renckens: “Het was niet evident voor Marijn en zijn ploeg om in Oekraïne te geraken en er te werken. Dat is uiteindelijk toch gelukt door een goede lokale fixer te vinden en een chauffeur die de lokale situatie ook goed kent. Nog maar in de verre de buurt van het front komen, was zeker niet evident. Daarom zijn we nu al geruime tijd bezig om alles voor te bereiden voor als het conflict ontspoort. Verslag uitbrengen zal dan nog moeilijker zijn. Toch zijn we van plan om een reporter te sturen naar elke kant van het front: Marijn Trio in Oekraïne en Jan Balliauw vanuit Rusland. Er zal van beide kanten vaak tegenstrijdige informatie zijn. Op die manier willen we betrouwbaar berichten.”
We willen aanwezig zijn in Oekraïne én Rusland, om tegenstrijdige informatie tegen te gaan.”
Paraat
Als onze reporters naar het front trekken, zullen ze wellicht embedded verslag uitbrengen. “Uiteraard primeert de veiligheid, dat was ook al bij eerder reportagewerk”, verduidelijkt Rob Renckens. “Onze ploeg heeft een tracker om hun locatie weer te geven, we houden ons aan nauwe afspraken en er is 24 op 24 uur contact. En van zodra er twijfel is over de veiligheid, dan trekken we onze mensen terug. Nu is het vooral in spanning afwachten: slagen de diplomatieke onderhandelingen of niet? We houden ons alleszins paraat.”
Jan Balliauw tijdens de afscheidsvlucht van het Belgische legervliegtuig C 130
Jan Balliauw zou de Russische kant van de zaak vanuit Sint-Petersburg en Moskou opvolgen, maar kreeg geen toestemming om als journalist te werken.
Vranckx in Oekraïne
Op 3 maart vertrok Rudi Vranckx samen met zijn ploeg richting Oekraïne. Ze werken er vanuit Lviv, in het Westen van het land.
Bestookt met fake news
We weten het al sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016... Rusland draait er de hand niet voor om gebruik te maken van desinformatie. Dat kan ook ingezet worden als een wapen in een oorlogssituatie. “Als het conflict ontspoort dan kunnen we ook hier in Vlaanderen met desinformatie te maken krijgen”, weet Tim Verheyden van de cel DDT (Data, Desinformatie en Technologie). Deze redactie van VRT NWS houdt zich dagelijks bezig met het onderzoeken en ontkrachten van desinformatie.
“Voorlopig lijkt het mee te vallen met desinformatie die zou doorsijpelen tot bij ons in Vlaanderen maar dat kan natuurlijk snel veranderen eenmaal het conflict uitbreekt”, stelt Verheyden. “We zagen wel al een concreet voorbeeld van desinformatie dat Rusland probeerde te lanceren in Oekraïne en Rusland: een nieuwsverhaal over hoe de VS en Europa chemische wapens zouden inzetten in Oekraïne om dan de schuld in de schoenen van het Russische leger te schuiven." Die desinformatie was bedoeld om de lokale bevolking te beïnvloeden. Maar Rusland gaat verder, ondertussen is ook gebleken dat Rusland video’s van Oekraïense troepen in scène heeft gezet, dat achterhaalden Amerikaanse media.”
Er zijn bij dit conflict al concrete voorbeelden van desinformatie opgedoken.”
Het Russische leger zet in Oekraïne nepvideo’s in als wapen. Rien Remmery, feitenchecker bij VRT NWS, legt in Nieuwe feiten van Radio 1 uit hoe burgers achterhalen hoe zogezegde nieuwsfoto’s van aan het front nep zijn. Ze achterhaalden dat die video’s bestaan uit oude beelden en geluidsfragmenten.
Wanneer we met dergelijke berichten geconfronteerd worden, dan is het de opdracht van de DDT-cel om ze te onderzoeken en de mechanismen erachter uit te leggen. “Dat hebben we onder meer gedaan toen de Taliban weer aan de macht kwamen in Afghanistan. Op sociale media doken er beelden op van muren en posters die overschilderd werden. We hebben uitgezocht of dit echt gebeurde, hiervoor lokaal contact opgenomen en het verhaal bleek te kloppen. We konden ook aantonen dat de Taliban sociale media inzette om de macht over te nemen, ze toonden beelden van een vrij leven in Afghanistan.”
Tigray
Beelden uit conflictgebieden, gebruikelijk krijgen we die van de grote persagentschappen en internationale omroepen zoals CNN en de BBC. Maar af en toe slaagt ook een kleinere speler om als eerste voor beelden uit een conflictgebied te zorgen. Ruim een jaar geleden trok VRT NWS-journalist Stijn Vercruysse met een ploeg naar de Ethiopische provincie Tigray waar toen net een strijd tussen het regeringsleger en plaatselijke troepen losbarstte. Vercruysse en zijn ploeg konden als eerste door het leger gecontroleerde gebieden betreden, hun eerste beelden werden dan ook internationaal overgenomen.
Dit artikel kreeg een update op 23 februari en 24 februari 2022.
