Opinie: "Van hieraf moet je gaan"

Greet Decin en Brigitte Vermeersch schreven net een boek met 100 redenen om leraar te worden. De slotaflevering van Meneer Vanneste laat er ons één sterke ervaren: leraren zien leerlingen groeien. 

Bij overgangsmomenten kijken ze terug en vooruit. Hoe oud de kinderen en jongeren ook zijn, hun leraren zijn benieuwd hoe het hen zal vergaan op de grote school, in het hoger onderwijs of in hun eerste job. Leerlingen en ouders beseffen het niet altijd, maar de overgrote meerderheid van de leraren heeft het beste voor met wie ze loslaten. Leraren durven misschien de woorden niet in de mond nemen uit vrees dat hun leerlingen er op dat moment geen oren naar hebben maar elkaar aankijken en zeggen ‘Het ga je goed, heel goed’, valt meestal goed, ook als het verrast. 

Heel wat kinderen ervaren stress bij de overgang van de kleuterschool naar de lagere school. Het is niet ongewoon dat zesjarigen terug beginnen bedplassen. Leren lezen, optellen en aftrekken tot twintig, het kan best uitdagend zijn voor kinderen, zeker als ze aanvoelen dat klasgenoten er sneller mee weg zijn. 

Pakweg zes en twaalf jaar later steekt overgangsstress bij sommige jongeren opnieuw de kop op. Kinderen gaan vaak niet alleen naar een andere school, via een ander en langer traject; ze beseffen dat ze nog eens zullen moeten integreren in een nieuwe groep met dito leraren en dat ze degraderen van reuzen en koningen van de speelplaats naar dwergen en kneusjes.

Als alles goed gaat, zorgt het nieuwe normaal snel voor rust. Voor de kinderen het goed en wel beseffen, zijn ze habitués die een volgende groep nieuwkomers de ongeschreven wetten van de speelplaats opleggen. Nog een paar jaar later keren de uitgezwaaide kinderen en jongeren in een nostalgische bui terug naar hun school of hun campus om herinneringen op te halen over de goede oude tijd. 

Het belangrijkste en meest emotierijke overgangsmoment voor leraren is doorgaans de proclamatie. De spots staan op de kleuters, leerlingen of studenten. Maar afscheid nemen doe je minstens met twee. Leraren beseffen bij die gelegenheid hoe groot de doorgemaakte groei is. Als twaalfjarigen de basisschool achter zich laten, hebben ze driekwart van hun levensjaren grotendeels op school doorgebracht onder de ogen van de leerkrachten. De fysieke metamorfose van wenende peuter aan de schoolpoort naar puberende klaar-over aan het zebrapad voor diezelfde schoolpoort is spectaculairder dan die naar het volgende niveau, dat van de jongvolwassenheid. Voor leraren die enkele jaren handelende getuigen zijn van de ontwikkeling van hun identiteit en kritische zin, is het niet minder fascinerend. De leraar herinnert zich nog hoe het was voor de leerling kon wat hij nu als vanzelfsprekend beschouwt. Leren lezen of schrijven, het is niet niks, maar het went zoals leesplezier of interesse voor geschiedenis, zelfredzaamheid, vaardigheden en houdingen die niet alleen aangeleerd maar ook stelselmatig gevoed zijn. 

Ook in de lerarenopleiding zien we hoe spectaculair mooi de weerkerende ontluiking van studenten kan zijn van ietwat afwachtende stagiair gefocust op zichzelf tot zelfzekere startbekwame leraar die niet alleen de leerlingen op zijn hand heeft in de klas, maar ook de directie, de mentor en de docent tijdens het eindgesprek. 

Herinneringen die de tand des tijds best doorstaan zijn die aan unieke figuren, studenten die eerst assertiviteit verwarden met verbale agressiviteit maar gaandeweg gepaste omgangsvormen oppikten en zelf bruggenbouwers werden; studenten zonder vangnet die hun studie om persoonlijke redenen wilden opgeven, maar voor wie docenten graag uit eigen beweging in de bres sprongen.

Men zou kunnen denken dat de dankbaarheid van kinderen en ouders uitspelen een fantastische strategie is om het beroep aantrekkelijk te maken. Want ja, het doet elke leraar op alle onderwijsniveaus iets als een student met hem of haar het glas heft en zegt wat de leraar diep vanbinnen al weet, namelijk dat het zonder die steun nooit gelukt zou zijn. Maar echte helden getuigen niet alleen zelden, ze zijn ook niet uit op publieke woorden van dank. Het besef dat je als professional en als persoon mee een ommekeer bewerkstelligd hebt en dat diezelfde jongere jou zijn toekomstdromen toevertrouwt en de plannen die het pad er naartoe plaveien, biedt genoeg voldoening.

Veel mensen zouden geld geven voor dat gevoel van fier en hoopvol loslaten, als leraar word je ervoor betaald. 

Johan De Wilde
Lerarenopleider Odisee / voorzitter VELOV