Hoe vertel je 38.000 jaar in 10 afleveringen?

Tom Waes gaat weer op reis. Niet naar verre landen deze keer, maar naar een ver verleden. In de documentaire Eén-reeks Het verhaal van Vlaanderen reist hij als het ware met een teletijdmachine honderden of duizenden jaren terug in de tijd en stapt hij letterlijk binnen in het leven van de mensen die toen in onze streken woonden: van neanderthalers over Romeinen en ridders tot Bourgondiërs en boerenkrijgers.

En daar brengt hij dan verslag over uit. Net zoals in Reizen Waes. Of toch bijna, want naast de ‘live verslaggeving’ vanuit het verleden praat Tom ook met archeologen, historici en andere experten, en gaat hij samen met hen op onderzoek. Bovendien brengt Het verhaal van Vlaanderen ons verleden ook tot leven met state-of-the-art special effects. Het resultaat is een unieke historische reeks, meeslepend en toegankelijk. Maar ook een grootschalige en prestigieuze productie waar heel wat komt bij kijken. Een blik achter de schermen.

“We hebben drie jaar aan de reeks gewerkt”, zegt Jesse Fabre, eindredacteur bij productiehuis de Mensen, dat Het verhaal van Vlaanderen heeft gemaakt voor Eén. “In een eerste fase hebben we heel veel met experten gepraat: historici, archeologen, conservatoren en allerlei andere specialisten. We vroegen hen wat zij belangrijk vonden in onze geschiedenis en op basis daarvan hebben we 10 periodes afgebakend, van 38.000 jaar geleden tot nu: de prehistorie, de tijd van de Romeinen, de middeleeuwen, de Beeldenstorm, de industriële revolutie, etc.  En dan zijn we al die periodes in de diepte gaan uitspitten door research te doen en een heleboel materiaal te verzamelen.”

“We hebben met enorm veel specialisten samengewerkt. Misschien wel 200. Voor elke aflevering waren er een of twee experten die het scenario nauw opvolgden. Maar en cours de route kwam daar nog zoveel volk bij: medewerkers van musea waar we op zoek gaan naar specifieke voorwerpen, heemkundige kringen, stadsgidsen, archivarissen, wapenexperten, re-enacters die ons vertelden hoe de Guldensporenslag nu echt werd gevochten, artsen die uitleg gaven over de pest, genetici en zelfs een kweker van Menapische varkens (oud-Gallisch ras).”

“De samenwerking met die experten was trouwens zeer aangenaam. Academici in ivoren torens, daar heb ik weinig van gemerkt. Ik heb vooral heel veel enthousiasme gevoeld bij iedereen die we gesproken hebben. Blij dat ze dit verhaal konden vertellen. Ze begrepen ook allemaal heel goed hoe belangrijk het was om een complexe materie te vertalen naar een breed publiek.”

Nadat ze al dat materiaal hadden verzameld, moesten de makers bepalen wat ze precies wilden vertellen voor de tien tijdsperiodes die ze hadden gekozen. En dat was vooral veel  schrappen. 38.000 jaar in 10 afleveringen: dan moet je harde keuzes maken. Volledig zijn is onmogelijk. Maar het uitgangspunt was altijd hetzelfde.

Jesse Fabre: “We hebben vooral geprobeerd een verhaal te maken over mensen van vlees en bloed. Geschiedenis kan abstract zijn met lijstjes van factoren die tot een of andere ontwikkeling leiden of veel data. Maar tegelijk gaat geschiedenis ook gewoon over mensen. Mensen zoals wij, die hier vroeger hebben rondgelopen en die ook probeerden het beste te maken van hun bestaan. We zijn dus altijd zoveel mogelijk vertrokken vanuit de verhalen van concrete mensen. Hoe leefden ze? Welke uitdagingen kwamen ze tegen? Hoe hebben ze die proberen te overwinnen? Dat kunnen belangrijke historische figuren zijn, zoals Filips De Goede, de hertog van Alva of Pieter De Coninck, maar net zo goed gewone mensen. Hoe kon een jager-verzamelaar zich met primitieve middelen staande houden op een prehistorische steppe? Wat betekende het voor een gezin in de veertiende eeuw als de pest toesloeg in hun huis?”

Na de research en het schrijven van de scenario’s kon de eigenlijke productie worden opgestart. Productioneel werden alle zeilen bijgezet om tienduizenden jaren geschiedenis tot leven te brengen. Het moest een reeks worden die indruk zou maken, maar die tegelijk ook historisch zo correct mogelijk is.

Corine Appelmans is een van de producers, samen met Annelies Maes: “Het verhaal van Vlaanderen is een atypische productie omdat het een mix is van fictie en docu. Het verfilmen van historische fictie is een uitdaging door het complexe karakter ervan. Neem nu de kostuums voor de honderden personages. Die komen van verhuurbedrijven in eigen land, maar ook uit Parijs en Madrid.  En geen enkele acteur of figurant kon naar de set zonder eerst een pasdag te hebben voor zijn of haar kostuum en pruik.”

“Het was ook een hele zoektocht om alle locaties te vinden die effectief leken op vroegere landschappen en steden. Voor gevechtsscènes hadden we stuntmannen en body doubles, en als er paarden aan te pas kwamen, deden we een beroep op Dietrich Verzele van Zarafa, die pakken ervaring heeft als ‘horse master’ bij films en allerhande spektakels. Voor vuur en explosieven konden we terecht bij de SFX-experts van Sparks-fx. En uiteraard hebben we ook vaak met VFX (visual effects) gewerkt om het allemaal nog realistischer te maken. Daarbij speelde het postproductiehuis Flow een belangrijke rol.”  

Op de vraag welk verhaal of welke scène in de reeks hen als makers bijzonder is bijgebleven, komen zowel Jesse als Corine uit bij de Guldensporenslag.

Jesse Fabre: “Het is ongelooflijk plezant om een periode tot leven zien te komen tijdens het ontstaansproces. Eerst weet je er weinig of niks over. Dus begin je te graven in bronnen, teksten en data. En dan ontstaan daar stilaan concrete verhalen en personages uit. Geleidelijk komt de geschiedenis zo tot leven. En daarna worden die verhalen effectief gefilmd en gemonteerd en zie je het eindresultaat. En plots is zo’n historische gebeurtenis helemaal niet meer abstract. Bij elke periode had ik wel zo'n moment. Neem nu de Guldensporenslag: geromantiseerd door de ene, weggelachen door de andere. We zijn eens zonder vooroordelen gaan kijken wat daar nu echt is gebeurd en of dat nu werkelijk zo speciaal was. Het antwoord op dat laatste is: ja.”

Corine Appelmans: “Het verfilmen van de Guldensporenslag was heel bijzonder. Tom geeft daar tekst en uitleg bij een maquette van het slagveld. Die werd op basis van historisch onderzoek gemaakt door ervaren maquettebouwers. Maar vooral de veldslag zelf in beeld brengen vergde heel wat creativiteit. De echte locatie van de strijd in Kortrijk in 1302 is ondertussen namelijk volgebouwd. We moesten dus op zoek naar een gelijkaardige plaats en daar moesten we dan een beek graven zoals er destijds een door de Groeningekouter liep. Want die Groeningebeek was essentieel in het gevecht. Daarnaast hebben we eigenlijk gewerkt met een minimum aan figuratie en paarden. Daarbij kwam ‘crowd duplication’ dan weer handig van pas. Dat is een speciale digitale techniek waarbij je enkele tientallen figuranten filmt en daarvan dan in de postproductie een heel leger soldaten kan maken. Op andere locaties stonden vaak objecten in de weg die niet thuishoorden in de verfilmde periode, zoals bomen, huizen, elektriciteitspalen, etc. Die werden in de postproductie vakkundig ‘weggepaint’ uit het beeld. Het verhaal van Vlaanderen is dus echt een mooi voorbeeld van een productie waarbij live action, non-fictie, grafiek, special effects en montage samenkomen.”

Het verhaal van Vlaanderen: vanaf zondag 1 januari om 20.00 uur op Eén en VRT MAX.

 'Het verhaal van Vlaanderen' laat je niet zomaar tot leven komen. Bijna drie jaar werd er met man en macht aan de reeks gewerkt.​​In tien aparte specials op VRT MAX, 'Achter het verhaal van Vlaanderen', komen we meer te weten over de vertellers van 'Het verhaal van Vlaanderen'.

We leren de researchers, set designers, historici, stuntcoördinatoren en figuranten kennen die Tom Waes achtendertigduizend jaar door de tijd lieten reizen.

Van de foodarcheoloog die uren werk steekt in een Middeleeuws banket dat amper enkele seconden in beeld komt, tot de pruikenmaakster die haartje voor haartje de Neanderthalercoupes creëert.

Volg Tom Waes achter de schermen van de geschiedenis en ontdek dat ook in de ijstijd niets aan het toeval werd overgelaten.

Achter het verhaal van Vlaanderen: elke zondag een nieuwe aflevering op VRT MAX